Opsiyon nedir? Opsiyon neden kullanılır?

Bir yatırım yaptığını düşün. Fiyatların sürekli dalgalandığı bir piyasada, elindeki varlığın değerini korumak ya da gelecekteki bir fırsatı bugünden garanti altına almak istersin.

İleri Seviye • Ders 19 • 5 dakika

İşte opsiyon dediğimiz finansal araç tam burada devreye girer.

Opsiyon, bir kapının kilidine uyacak bir anahtarı cebine koymaya benzer. O anahtarı kullanıp kullanmamak tamamen sana kalmıştır. İçeri girmek istersen kapıyı açarsın, istemezsen anahtar cebinde kalır. İşte opsiyonun tüm felsefesi bu “hak var, zorunluluk yok” fikrine dayanır.

Finans diline çevirdiğimizde opsiyon, belirli bir varlığı, örneğin bir hisseyi gelecekte belirli bir fiyattan alma ya da satma hakkı veren sözleşmedir.

Bu sözleşmeyi aldığında aslında yaptığın şey, varlığın fiyatını bugünden kilitlemektir. Yani gelecekte ne olursa olsun o kapı senin belirlediğin fiyattan açılmaya hazırdır.

Opsiyonların mantığı nasıl işler?

Günlük hayattan bir örnek düşünelim.

Yeni bir ev buldun ama hemen karar veremiyorsun. Emlakçı sana “5.000 TL ver, evi bir ay boyunca senin için opsiyonlayayım. Bir ay sonra ister alırsın ister vazgeçersin.” diyor.

Bu durumda evin fiyatını bir anlamda bugünden sabitlemiş oluyorsun. Eğer fiyat yükselirse avantajlısın; fiyat düşerse sadece ödediğin küçük tutar yanar. Anahtar sende, kapıyı açıp açmamak sana bağlı.

Opsiyon da aynı şekilde çalışır. Gelecekteki fiyat hareketlerinden bağımsız olarak bir hakkı cebine koyarsın. Bu hak, o varlığın fiyatını bugünden kilitlemeni sağlar.

Alım (call) ve satım (put) opsiyonu nedir?

Opsiyonlar iki türdür ve her birinin kilidi farklı açılır.

Alım opsiyonu (call): Gelecekte varlığı daha düşük bir fiyattan alma hakkıdır. Bunu, hisseyi bugünkü fiyata “kilitlemek” gibi düşünebilirsin. Eğer hisse ileride yükselirse, sen kilitlediğin o daha düşük fiyattan alma hakkına sahipsin.

Yani bugün cebine bir anahtar koyuyorsun; vade geldiğinde hisse değer kazanmışsa bu anahtarı kullanıp hisseleri avantajlı fiyattan alabiliyorsun. Değer kazanmazsa anahtar cebinde kalır ve hiçbir zorunluluğun olmaz.

Hisse fiyatının yükseleceğini öngörüyorsan cebine bir call anahtarı koyarsın. Fiyat yükselirse kapıyı açar, avantajlı fiyattan satın alırsın. Yükselmezse anahtar cebinde kalır.

Satım opsiyonu (put): Bu opsiyonun anahtarı ise dış dünyadaki tehlikelere karşı kapıyı kilitlemeye yarar. Elindeki varlığı belirli bir fiyattan satma hakkı sağlar. Böylece piyasa düşse bile sen varlığını daha yüksek, kilitli fiyattan satabilirsin. Kapıyı kilitlemek, varlığını fiyat düşüşlerine karşı korumaktır.

Opsiyon neden kullanılır?

Opsiyonların çekiciliği, sunduğu esnekliktedir. Bir senaryoda kapıyı açıp fırsata koşarsın, başka bir senaryoda anahtarı kullanmaz ve yoluna devam edersin.

Opsiyonların temel kullanım amaçları da bu esnekliğin etrafında şekillenir.

1. Riskten korunmak
Elinde bir hisse olduğunu düşün ve fiyatın düşmesinden korkuyorsun. Satım opsiyonu aldığında, hisseyi belli bir fiyattan satma hakkını cebine koymuş olursun. Bu, hisseyi dışarıdaki fırtınaya karşı içerden kilitlemek gibidir. Ne kadar düşerse düşsün, senin o fiyattan satma hakkın vardır.

Bir örnekle açıklayalım:

100 TL’lik hissen için 95 TL’den bir satım opsiyonu aldığını düşün. Hisse 100’den 80’e düşse bile sen 95’ten satabilirsin. Varlığının fiyatını adeta yerinde kilitlemiş olursun.

2. Fırsata düşük maliyetle erişmek
Bir hissenin yükseleceğini düşünüyorsun ama hemen büyük para bağlamak istemiyorsun. Bunun yerine küçük bir prim ödeyerek alım opsiyonu satın alırsın. Bu, “fiyat artarsa kapıyı açacak anahtar cebimde dursun” demektir. Fiyat yükselirse anahtarı çevirir ve kâra geçersin. Yükselmezse sadece ödediğin prim kadar zarar edersin.

3. Ek gelir yaratmak
Elindeki varlıkların üzerine opsiyon yazarak yani başkalarına anahtar satarak prim geliri elde edebilirsin. Bu, “kapıyı açmak isteyen olursa belirli bir bedel karşılığında anahtarı veririm” demeye benzer.

Opsiyonların avantajları nedir?

Opsiyonlar, risk yönetimi açısından son derece güçlü araçlardır.
Varlığın fiyatını bugünden kilitleme olanağı verir.
Zararın yalnızca ödediğin primle sınırlı olabilir.
Hem yükseliş hem düşüş senaryolarında kullanılabilir.
Büyük fiyat hareketlerini küçük maliyetlerle takip etmene imkân tanır.

Opsiyonların riskleri nedir?

Elindeki anahtarı kullanmadığında yalnızca prim kaybedersin, ancak opsiyon satmak daha büyük sorumluluklar doğurabilir.

Ayrıca her opsiyonun bir vadesi vardır; kilit sonsuza kadar kapalı kalmaz. Zaman dolduğunda hak da sona erer.

Opsiyonlar yatırım dünyasında fiyatı bugünden kilitleyebilme esnekliği sunan en güçlü araçlardan biridir. Kapının arkasında fırsat da olabilir, risk de.

Ama anahtar sende olduğu sürece kontrol senin elindedir. Kullanıp kullanmamak tamamen sana bağlıdır. Bu yönüyle opsiyonlar hem koruma sağlar hem fırsat yaratır hem de yatırımcılara diledikleri zaman kapıyı açma özgürlüğü tanır.

Burada yer alan bilgiler yatırım tavsiyesi içermez. Bilgi için: Midas Sorumluluk Beyanı