ETF Nedir? Nasıl Alınır?

ETF’leri, finansal piyasaların ‘süpermarketleri’ olarak düşünebilirsin. Bu benzetme, ETF’lerin sunduğu çeşitlilik ve erişim kolaylığını vurgulamak için oldukça uygundur.

Bir süpermarkette farklı gıda ürünleri, içecekler ve ev ihtiyaçları bulunur. Benzer şekilde, ETF’ler de çeşitli yatırım seçenekleri sunar – hisse senetleri, tahviller, emtialar ve hatta karma varlık sınıfları. Bu çeşitlilik, yatırımcılara farklı ihtiyaç ve hedeflere uygun seçenekler sunarak portföy çeşitlendirme imkanı sağlar.

Süpermarketler, alışveriş için tek bir noktadan erişim sağlar ve bu, alışverişi kolaylaştırır. ETF’ler de benzer bir kolaylık sunar; yatırımcılar tek bir işlemle çeşitli varlık sınıflarına yatırım yapabilirler. Bu, yatırım sürecini basitleştirir ve zaman kazandırır.

Ayrıca, süpermarketlerde istediğin ürünü seçip satın alabilirsin; ETF’ler de borsada işlem görerek yatırımcılara istedikleri zaman alım-satım yapma esnekliği sağlar. Bu esneklik, piyasa koşullarına göre hızlı hareket etme ve strateji değiştirme olanağı verir.

Maliyet etkinliği açısından da, süpermarketler genellikle toplu alım avantajları sunar. ETF’ler de düşük yönetim ücretleriyle maliyet etkin yatırım seçenekleri sunarak, yatırımcıların maliyetlerini düşürmelerine ve potansiyel getirilerini artırmalarına olanak tanır.

ETF Nedir?

Türkçe’de borsa yatırım fonları diye kullandığımız İngilizce Exchange-Traded Funds kısaltması olan ETF’ler, hisse senetlerinin esnekliğini ve yatırım fonlarının portföy çeşitlendirme güçlerini birleştiren, çok çeşitli varlık sınıflarına erişmen için uygun bir yol sunar.

ETF’ler veya “borsa yatırım fonları” tam olarak adından da anlaşılacağı gibi borsalarda işlem gören ve genellikle belirli bir endeksi izleyen fonlardır. Bu fonların aktif fon yahut pasif fon olmasına bağlı olarak takip ettikleri finansal enstrümanlar güncellenir yahut sabit kalır. 

Yani esasında “ETF nedir?” soru işaretinin cevabı, “borsada bir aracı kurum aracılığıyla satın alabileceğiniz veya satabileceğiniz bir menkul kıymetler sepetidir” yanıtıyla verilebilir. ETF’ler, geleneksel yatırımlardan emtia veya para birimleri gibi alternatif varlıklara kadar akla gelebilecek her varlık sınıfında sunulmaktadır. 

Aktif Fon ve Pasif Fon Nedir? 

Temelde ETF’ler genellikle pasif yönetim stratejileri kullanılarak oluşturulan borsada işlem gören fonlardır. Ancak, aktif yönetilen ETF’ler de mevcuttur. Bir ETF’in aktif olması profesyonel bir fon yöneticisi veya yönetim ekibi tarafından yönetildiği anlamına gelir ve bu yöneticiler, fonun performansını maksimize etmek ve/veya belirli bir referans endeksi (benchmark) geçmek amacıyla bireysel hisse senetleri, tahviller veya diğer menkul kıymetler seçer ve alım satım kararları alır. Pasif yönetilen fonlar ise genellikle bir piyasa endeksi veya diğer referansları takip eder. Bu fonların amacı, endeksin getirisini mümkün olduğunca yakından taklit etmektir.

Bir örnek olarak Fidelity Contrafund (FCNTX), büyük kapitalizasyonlu hisse senetlerine odaklanan ve uzun vadeli sermaye büyümesi hedefleyen aktif bir ABD hisse senedi fonudur.

Ya da Vanguard Wellington Fund (VWELX) hem hisse senetlerine hem de tahvillere yatırım yapan aktif bir fondur. Aynı şekilde PIMCO Total Return Fund (PTTRX), dünya çapında sabit gelir menkul kıymetlerine yatırım yapan bir tahvil fonudur ve aktif yönetim stratejileri kullanır.

Pasif fonlara örnek vermek gerekirse Vanguard S&P 500 ETF (VOO), Standard & Poor’s 500 Endeksi’ni takip eden ve bu endeksteki şirketlere geniş bir şekilde yatırım yapan pasif bir fondur. Aynı şekilde iShares Core U.S. Aggregate Bond ETF (AGG) da ABD tahvil piyasasını temsil eden bir endeksi takip eden bir tahvil ETF’idir. Ya da SPDR Dow Jones Industrial Average ETF (DIA), Dow Jones Industrial Average Endeksi’ni takip eder ve endeksteki şirketlere yatırım yapar.

ETF Çeşitleri Nelerdir?

ETF’lerin aktif mi yoksa pasif mi olduğunu yukarıdaki kısımda inceledikten sonra gelelim ETF çeşitlerine. ETF çeşitleri, fonun odaklandığı finansal enstrümanlara göre farklılık gösterir. Aşağıda örnekleriyle birlikte inceleyebilirsin.

Endeks ETF’leri:

Endeks ETF’leri, belirli bir borsa endeksini takip ederek, bu endekse dahil olan şirketlerin hisse senetlerine orantılı bir şekilde yatırım yapar. Bu tür ETF’ler, endeksin genel performansını yansıtır ve yatırımcılara, bireysel hisse seçimi yapmadan, geniş bir piyasa segmentine kolayca erişim imkanı sunar. Endeks ETF’leri, genellikle düşük yönetim ücretleri ve yüksek likidite avantajlarına sahiptir.

• Örneğin, SPDR S&P 500 ETF (SPY), S&P 500 endeksini takip ederek ABD’nin en büyük şirketlerine geniş kapsamlı bir yatırım imkanı sunar.

Sektör ETF’leri:

Sektör ETF’leri, belirli bir endüstri veya sektördeki şirketlere odaklanır. Bu tür ETF’ler, yatırımcılara spesifik sektörlerin büyüme potansiyelinden faydalanma ve sektörel riskleri portföylerine dahil etme imkanı tanır. Sektör ETF’leri, özellikle belirli bir sektördeki gelişmelerden etkilenmek isteyen veya sektörel çeşitlendirme yapmak isteyen yatırımcılar için uygundur.

• Örnek olarak, Vanguard Health Care ETF (VHT), sağlık sektöründeki şirketlere odaklanarak bu sektörün performansını yansıtır.

Emtia ETF’leri:

Emtia ETF’leri, altın, petrol, doğal gaz gibi belirli emtialara veya emtia endekslerine yatırım yapar. Bu tür ETF’ler, yatırımcılara emtialara doğrudan maruz kalmak isteyen ancak fiziksel emtia satın almak ve saklamak istemeyenler için uygun bir alternatiftir. Emtia ETF’leri, portföy çeşitliliği sağlamak ve enflasyon riskine karşı koruma sunmak için de kullanılabilir.

Özetle altın ETF’i (Borsa Yatırım Fonu), yatırımcılara fiziksel altına doğrudan sahip olmadan altın fiyat hareketlerine yatırım yapma imkanı sunan bir finansal üründür. Altın ETF’leri, genellikle bir borsada işlem gören ve altın fiyatlarındaki değişimleri takip eden fonlardır.

• Örneğin, SPDR Gold Shares (GLD), altın fiyat hareketlerine yatırım yaparak yatırımcılara altına dolaylı yatırım imkanı sunar.

Bir parantez açarak özellikle altın fonuna dikkat çekmek istiyorum. SPDR Gold Trust (GLD), altın fiyatlarındaki dalgalanmalara bağlı olarak son yıllarda popülerlik kazanan bir ETF. 2004 yılında State Street Global Advisors tarafından kurulan GLD, Standard & Poor’s endekslerini takip eden SPDR (Standard & Poor’s Depositary Receipt) ETF ailesinin bir parçasıdır.

GLD’nin önemi, yalnızca altın yatırımcıları için değil, genel piyasa dinamikleri açısından da büyüktür. Fonun büyüklüğü ve yatırımcıların aldığı pozisyonlar, spot altın fiyatları üzerinde etkili olabilmektedir. Bu durum, GLD’nin piyasa üzerindeki etkisini ve önemini göstermektedir.

Özellikle Warren Buffet ve John Paulson gibi tanınmış büyük yatırımcıların GLD’ye olan ilgisi, fonun profilini daha da yükseltmiştir. Bu ilgi artışı, GLD’yi dünyanın en büyük altın destekli ETF’lerinden biri yapmıştır. Bu gelişme, küresel piyasa katılımcıları tarafından yakından izlenmekte ve GLD’deki giriş ve çıkışlar, yatırımcıların altına olan ilgisinin bir göstergesi olarak değerlendirilmektedir.

Ülke ve Bölge ETF’leri:

Ülke ve bölge odaklı ETF’ler, belirli bir ülke veya coğrafi bölgenin hisse senetlerine yatırım yapar. Bu tür ETF’ler, yatırımcılara global piyasalara erişim sağlar ve belirli bir bölgenin ekonomik ve siyasi gelişmelerinden etkilenen şirketlere yatırım yapma fırsatı sunar. Bu ETF’ler, portföylerine uluslararası çeşitlilik eklemek isteyen yatırımcılar için idealdir.

• iShares MSCI Japan ETF (EWJ), Japonya’daki şirketlere yatırım yaparak Japon piyasasına odaklanır.

Tahvil ETF’leri:

Tahvil ETF’leri, çeşitli hükümet ve kurumsal tahvillere yatırım yaparak sabit getiri sağlar. Bu ETF’ler, genellikle düşük risk profili ve sabit gelir akışı sunarlar. Tahvil ETF’leri, piyasa dalgalanmalarına karşı bir tampon olarak işlev görebilir ve özellikle riskten kaçınan veya gelir odaklı yatırımcılar için uygundur.

• Örnek olarak iShares Core U.S. Aggregate Bond ETF (AGG), geniş bir ABD tahvil portföyüne yatırım yaparak sabit getiri sağlar.

Karma ETF’ler:

Karma ETF’ler, hem hisse senetlerine hem de tahvillere yatırım yaparak portföy çeşitliliği sağlar. Bu tür ETF’ler, genellikle dengeli bir yatırım stratejisi sunar ve hem sermaye büyümesi hem de gelir elde etmeyi hedefler. Karma ETF’ler, riski dengeli bir şekilde dağıtmak isteyen yatırımcılar için idealdir.

• Örneğin, Vanguard Balanced ETF (VBAL), hem hisse senetlerine hem de tahvillere dengeli bir yatırım yapar.

Kaldıraçlı ve Ters ETF’ler:

Leveraged ETF’ler, belirli bir endeksin veya varlık sınıfının günlük getirisini katlamayı hedeflerken, inverse ETF’ler, endeksin veya varlık sınıfının tersi yönde hareket eder. Bu tür ETF’ler, kısa vadeli spekülatif yatırımlar için kullanılır ve yüksek risk içerir. Deneyimli yatırımcılar için uygun olan bu ETF’ler, piyasa hareketlerine hızlı tepki vermek isteyenler tarafından tercih edilir.

• Örnek olarak, ProShares UltraPro Short QQQ (SQQQ), NASDAQ-100 endeksinin tersi yönde hareket ederek kısa pozisyon yatırımı sağlar.

ETF Nasıl Alınır?

“ETF Nasıl Alınır?” başlıklı bu kısımda daha önceki başlıklarda ne olduğunu, çeşitlerinin neler olduğunu gördüğümüz ETF’lerin nasıl alındığına odaklanacağız. Hisse senedi ağırlıklı ETF’ler borsada aktif olarak işlem gören halka arz edilmiş hisselerden oluşur. ETF’in özelliğine bağlı olarak yüzlerce hisse senedi ile çok yönlü bir borsa yatırım fonu oluşturulabilir. Yatırımcılar, bankalar ve diğer yetkili aracı kurumlardan bu ETF’leri alabilir. Çeşitli hisselerden oluşan borsa yatırım fonları, yetkili aracı kurumlardan satın alınabilir.

Bireysel yatırımcılar için tasarlansa da, kurumsal yatırımcılar, yaratılış birimlerinin satın alınması ve satılması yoluyla ETF’nin likiditesinin korunmasında ve bütünlüğünün izlenmesinde kilit bir rol oynamaktadır. Yaratılış birimleri, genellikle büyük miktarlarda hisse senedi veya diğer varlıklardan oluşan ve ETF hisseleriyle doğrudan takas edilebilen bloklardır. Bu birimler, genellikle sadece kurumsal yatırımcılar veya özel yatırım firmaları tarafından işlem görür.

Yaratılış birimleri, ETF’lerin piyasa fiyatlarının, altında yatan varlık havuzunun (örneğin, bir endeksi takip eden hisse senetleri) gerçek değerine (net varlık değeri – NAV) yakın kalmasını sağlar.

ETF Nasıl Çalışır?

Borsada işlem gören fonların çalışma mantığı oldukça basittir. Hisse senedi, emtia, döviz, tahvil ve Eurobond gibi temel varlıklara sahip olan fon sağlayıcılar, performanslarını izlemek için temel bir endeks özelliğine de sahip olan bir fon tasarlar. Fon sepeti olarak tasarlanan bu fon içindeki hisseler yatırımcılara satılabilir. 

ETF’lere yatırım yapan hissedarlar, bir ETF’in belli bir kısmına sahip olur, ancak fondaki temel varlıklara doğrudan sahip olmazlar. Buna rağmen ETF yatırımcıları yatırımlarına karşılık olarak kupon ödemeler ve temettü ödemeleri gibi bonuslardan da yararlanabilirler. Alıcılar ve satıcılar, herhangi bir borsada işlem gören ETF’lerini tıpkı bir hisse senedi gibi gün içinde kolayca alıp satabilirler.

ETF Nereden Alınır?

ETF’ler, hem yerel hem de uluslararası piyasalarda çeşitli platformlar aracılığıyla alınıp satılabilir. Türkiye’deki yatırımcılar için ETF alım satımı genellikle yerel borsa ve aracı kurumlar üzerinden yapılır.

Türkiye’de ETF’ler, Borsa İstanbul üzerinde işlem görür. Yatırımcılar, BİST’te listelenen ETF’lere yatırım yapabilirler. Yerel bankalar ve aracı kurumlar, müşterilerine BİST üzerinden ETF alım satımı yapma imkanı sunar. Yatırımcılar, bu kurumların online işlem platformları veya şubeleri aracılığıyla ETF işlemleri gerçekleştirebilirler. Bazı online yatırım platformları da Türkiye’deki yatırımcılara BİST üzerinde işlem gören ETF’lere erişim sağlar.

Yabancı ETF’lere yatırım yapmak isteyen Türk yatırımcılar için birkaç seçenek bulunmaktadır. Birçok uluslararası aracı kurum, Türk yatırımcılara hizmet vermektedir. Bu kurumlar aracılığıyla NYSE, NASDAQ gibi büyük yabancı borsalarda işlem gören ETF’lere yatırım yapılabilir. Aynı şekilde Midas gibi bazı Türk aracı kurumları, müşterilerine uluslararası borsalarda işlem yapma imkanı sunmaktadır. Bu sayede yatırımcılar, aynı yerel hesap üzerinden hem Türkiye’deki hem de yabancı ETF’lere yatırım yapabilirler.

Ayrıca küresel çapta hizmet veren bazı online yatırım platformları, geniş bir yabancı ETF yelpazesi sunar.

ETF almadan önce, hangi ETF’nin yatırım hedeflerine uygun olduğunu belirlemek için araştırma yapman önemlidir. ETF’lerin yönetim ücretleri, hangi varlıklara yatırım yaptıkları, performans geçmişi ve risk seviyeleri gibi faktörleri değerlendirmen gerekir.

Ayrıca, piyasa koşulları ve ekonomik göstergeler hakkında güncel bilgiler edinmek, bilinçli yatırım kararları almana yardımcı olacaktır.