-
Uygulamayı İndir
-
Midas’ı indirmek için QR kodu taratın
-
Midas’ı indirmek için QR kodu taratın
Boğa piyasası finans dünyasında sıkça kullanılan bir terimdir. Çeşitli piyasalarda meydana gelen yükseliş trendini ifade etmek için kullanılır. Finans alanında yüzeysel bilgiye sahip kişilerin bile boğa piyasasında kâr elde etmesi mümkündür.
Boğa piyasası nedir sorusu özellikle yatırım alanında yeni olan kişiler tarafında merak edilir. Bu terim, sıklıkla kripto para piyasaları için kullanılsa da aslında çok daha geniş bir kapsama sahiptir. Boğa piyasası, tüm borsalar için kullanılabilir. Boğa piyasası ne demek sorusuna borsalarda meydana gelen hızlı yükselişler şeklinde cevap verilebilir. Bu terim ismini, boğanın hızlı bir şekilde harekete geçmesinden alır. Boğa, saldırı anında boynuzları ile yukarı doğru bir hareket gerçekleştirir. Bu hızlı hareket, borsada işlem gören varlıkların yukarı yönlü gerçekleştirdiği ani yükselişlerle ilişkilendirilirek boğa piyasası terimi ortaya atılmıştır. Terim, genel bir tabir olarak yükseliş gösteren tüm piyasalar için kullanılsa da aslında fiyatlardaki artışın bu şekilde isimlendirilebilmesi için en az %20 oranında olması gerekir.
Boğa piyasası hızlı şekilde yaşanan bir yükseliş olarak tanımlansa da aslında bu trendin arkasında zamana yayılmış çeşitli aşamalar bulunur. Bu aşamaları iyi anlamak boğa döneminde kazanç elde etmek için gereklidir. Ayrıca boğa piyasası ne kadar sürer sorusuna cevap verebilmek de ancak bu aşamaların anlaşılmasıyla mümkün olur. Bu piyasa tipi 3 ayrı aşamadan oluşur.
İlk aşama toplama evresi olarak nitelendirilebilir. Bu aşamada, borsadaki varlıklarından bekledikleri sonuçları elde edemeyen ve zararına satış yapan kişilerin piyasadaki ürünleri daha büyük ölçekli yatırımcılar tarafından toplanır. Bu evre, hazırlık süreci olarak da düşünülebilir.
İkinci aşama ise alım dalgası olarak isimlendirilir. Bu aşamada büyük yatırımcıların yapmış oldukları alımlar piyasada yukarı yönlü bir hareket yaratmaya başlar. Yaşanan bu yükseliş küçük ve orta ölçekli yatırımcıları alım yapma konusunda cesaretlendirir. Bu aşamada hâlen yatırım yapma fırsatı mevcuttur.
Üçüncü aşama ise doygunluk olarak ifade edilir. Bu aşamada yaşanan yoğun alım nedeniyle piyasa hacmi sınıra ulaşır. 3. aşamayı boğa döneminin bitişi olarak ifade etmek de mümkündür. Bu aşamada büyük satışlar ve sert düşüşler görmek mümkündür. Yaşanan bu sert düşüşler ise ayı piyasası olarak isimlendirilir.
Boğa piyasası terimin daha iyi anlaşılabilmesi için durumu örneklendirmek faydalı olabilir. Bu amaçla 2000’li yıllarda yaşanan altın fiyatlarındaki dalgalanma incelenebilir. 2000’li yıllarda, altın fiyatları ons üzerinden 800 $ seviyesindeyken hızlı bir şekilde 1900 dolara kadar yükselmiştir. Bu durum geleneksel anlamdaki boğa dönemine güzel bir örnektir.
Günümüzde yatırımcıların büyük ilgi gösterdiği kripto para dünyasında da boğa piyasası örnekleri mevcuttur. Yatırımcılardan yoğun ilgi gören bitcoinde de 2013 ve 2017 yıllarında büyük ses getiren boğa piyasası dönemleri yaşanmıştır. Bu yıllarda yaklaşık 10-20 kata varan oranda değer kazanan kripto para, daha sonra piyasada yaşanan doygunluk sebebiyle 4 yıl süren bir ayı dönemine girmiştir.
Blok satış, borsa alanında sıklıkla karşılaşılan bir terimdir. Terim, şirket sermayesinde mevcut olan hisse senetlerinin satılması ile ilgilidir. Blok satış nedir sorusuna detaylı bir biçimde cevap vermeden önce yapılan işlemin bu ad altında yer edinebilmesi için bazı niteliklere sahip olması gerektiğini bilmek gerekir.
Blok satış; şirketin, sermayesinin %10’undan fazlasına tekabül eden hisse senetlerini satışa çıkarması durumudur. Terim, aynı zamanda toplu satış olarak da bilinir. Payların, alıcı belli olsun ya da olmasın, borsada veya organize bir piyasada güven ve şeffaflık içerisinde satışının gerçekleşmesi anlamına da gelir.
Borsa hakkında fikir edinmek isteyenler için blok satış yöntemi nedir sorusunun cevabı büyük önem arz eder. Yöntem, bir çeşit özelleştirme metodu olarak kullanılabilir. Bu satış türü, devlet şirketi olarak tabir edilen Kamu İktisadi Teşebbüsleri’nde (KİT) tercih edilen bir yöntemdir. KİT kategorisi altında kalan herhangi bir şirketin mülkiyetinin tamamının ya da belirli bir miktarının üzerindeki kısmının kişiye veya firmaya tek seansta satılmasına blok satış denir. Böylelikle şirket, özelleştirme yoluna girmiş olur.
Bu satış yöntemi, yeteri kadar derinliği bulunmayan ve gelişmemiş olan sermaye piyasasında bir alternatif olarak tercih edilebilir. Devlet şirketlerinin arasında özelleştirilmesine karar verilen kurumun belirli bir yatırımcı tipine satışı gerçekleştirilmek istendiğinde de bu yönteme başvurulabilir. Uygulamanın başarıya ulaşabilmesi ve kamuoyu desteğinin sağlanabilmesi için bazı standartlar ve kriterler, blok satış işlemlerinde bağlayıcı olmalıdır. Bu satış sürecinin şeffaf bir biçimde açıklanması da önem arz eder.
Blok satış yöntemi, sahip olduğu nitelik ve amacı gereği özelleştirmeden yararlanmak isteyenler tarafından sıkça tercih edilir. Türkiye, blok satış yöntemini çokça kullanan ülkelerden biridir. Bu metot, devlet çoğu zaman avantaj sağladığı için eskimeyen bir kullanıma sahiptir. İhale ile gerçekleştirilen özelleştirme sırasında alınan tekliflerde fiyat rekabeti bulunur. Bu yöntem sayesinde söz konusu rekabet, devletin yüksek gelir elde etmesini sağlar. Blok satış sayesinde doğrudan yabancı yatırımcıların ilgisi çekilebilir.
Özelleştirme adı altında blok satış yöntemi ile gelir sağlamak, verimliliği artırmak, kıt kaynakları toplumda etkin şekilde bölüştürmek ve fiyatları düşürmek gibi kazanımlar amaçlanır. Bu amaçları gerçekleştirmek isteyen kişi ve kurumlar, blok satış yöntemini tercih edebilir. Blok satış işlemleri ile şirketlerin halka açıklık oranları artırılır. Artış gösteren oranlar, payların derinlik kazanmasına olanak tanır. Ayrıca yurt içinde ve yurt dışında yapılan tanıtım toplantılarının neticesinde şirketin yatırımcıların gözünde bilinirliği de artış gösterir. Bu yöntem, yatırımcı ilişki faaliyetlerini de canlandırır. Özelleştirme yoluna başvurmak isteyen her kurum ve kişi, bu yöntemden faydalanabilir.
Şirketlerin değerlerine, yatırımcı sayılarına ve faaliyetlerine göre alt veya üst piyasalarda işlem görmeleri pazar değişikliği olarak adlandırılır. Açıklamak gerekirse borsada işlem gören şirketler, belli kriterlere göre gruplandırılır. Firmaların bu koşulları yerine getirmekteki başarısı ise onların piyasadaki konumlarını belirler.
BIST pazar değişikliği, şirketlerin söz konusu kriterlere uygunluğuna göre yapılan bir işlemdir. Başka bir ifadeyle her firma, belli koşullara göre değerlendirilir ve şirketin faaliyet gösterdiği pazar da bu verilere göre belirlenir. Borsa İstanbul pazar değişikliği, şirketlerin bir alt veya üst pazarda faaliyet göstermesiyle gerçekleşir. Örneğin gerekli kriterleri yerine getirmeyen bir şirket, doğal olarak hisse ve değer kaybı yaşar. Böyle bir durumda firma, bulunduğu konumu kaybederek bir alt pazarda faaliyet göstermeye başlar. Aynı şekilde gereken koşulları yerine getirerek değerlenen bir şirket de üst piyasaya geçerek burada işlem görür.
Pazar değişikliği zamanları, Borsa İstanbul tarafından resmî kanallardan duyurulur. Şirketlerin hisselerindeki değişimlere dair bilgiler, kurum tarafından verilir. Söz konusu duyurular, tüm kamuoyuna açıktır. Hisse pazarı bazında yaşanan değişiklikler, halka arz edilmiş olan ve piyasada işlem gören şirketleri ilgilendirir. Hisse alarak yatırım yapmak isteyen vatandaşlar, resmî kanallar üzerinden bu duyuruları takip edebilir.
Firmaların dosyaları, üç aylık periyotlarla güncellenir. BIST pazar değişikliği zamanlarını araştırırken bu hususu dikkate almak faydalı olur. Örneğin 2022 yılında BIST pazar değişikliği, temmuz ayında gerçekleşmiştir. Bu tarihi baz alarak sonraki işlemin Ekim ayında yapılacağını söylemek mümkündür.
BIST pazar değişikliği; alt, ana ve yıldız pazarlarda faaliyet gösteren şirketleri ilgilendiren bir durumdur. Firmanın piyasa değeri, faaliyet gösterilen pazarı belirleyen temel etkendir. Örneğin 2022 yılı rakamlarına göre 75 ila 300 milyon Türk lirası arasında piyasa değerine sahip olan firmalar, ana pazarda yer alır. Bundan daha düşük değere sahip olan şirketler alt pazarda, 300 milyonun üzerinde işlem görenler ise yıldız piyasada faaliyet gösterir.
Fiilî dolaşımdaki payların piyasa değeri de hisse pazar değişikliği üzerinde etkiye sahiptir. Bu kavram, piyasada yer alan hisselerin toplam değerini ifade eder. Bireysel yatırımcı sayısı da şirketlerin pazar konumunu belirleyen başka bir husustur. Hisselerini halka arz eden ve yoğun ilgi gören firmalar, üst pazarlarda faaliyet gösterebilir.
Faiz, finansal piyasalarda işlemde bulunan kişilerin sıklıkla karşılaştıkları terimler arasında yer alır. Finansal yatırım yapmak ve bu yolla kazanç elde etmek isteyen kişilerin bileşik ve basit faiz gibi terimleri bilmeleri oldukça önemlidir. Bu sayede çok daha sağlıklı ve doğru işlemler yapmaları mümkün olur. Faiz, ana paranın yüzdesi üzerinden hesaplanan bir meblağdır. Basit faiz ise yalnızca ana para üzerinden belli bir vadede hesaplanan tutardır.
Basit faizde belirlenen zaman aralığı; gün, ay ya da yıl şeklinde olabilir. Faiz miktarı, vade sonunda söz konusu anaparaya yansıtılır. Bu konu ile ilgili bilinmesi gereken en önemli noktalardan biri, ana paranın belirtilen vade içerisinde yalnızca bir kez faize tabi tutulacağıdır. Vade sonunda yatırımcı, anapara ve faiz getirisinin toplamını alır. Bu sistemde amaçlanan, belirli bir süre içerisinde paranın aktarılmasıdır. Bu yöntem genellikle bankalar tarafından tercih edilir. Yatırımcılar bu metot ile kazanç elde etmek için diledikleri banka ve vadede hesap açabilir.
Basit faiz hesaplama işlemi son derece kolaydır. Bunun için uygulanabilecek son derece kolay bir işlem bulunur. Basit faiz formülü; anapara x faiz oranı x vade şeklinde hesaplanır. Bu formül sayesinde farklı vade ve faiz oranları ile anaparadaki değişimi hesaplamak mümkündür.
Hesaplamayı basit faiz örnekleri ile açıklamak konuyu çok daha anlaşılır kılacaktır. Örneğin; 5000 TL tutarında bir para, %12 faiz oranı ile 1 yıl vadede herhangi bir bankaya yatırılmış olsun. Bu işlem için hesaplama, 5000 (anapara) x %12 (faiz oranı) x 1 (vade) şeklinde yapılır. Burada bankanın yatırımcıya ödediği faiz tutarı 600 TL’dir. Dikkat edilmesi gereken nokta ise faizin 1 yıllık vadede yalnızca bir kez anaparaya yansıtılmış olmasıdır. 1 senenin sonunda faiz ile beraber ödenecek olan miktar ise 5600 TL’dir.
Basit faiz hesabı, genellikle bankalar tarafından kullanılan bir sistemdir. Bu sistem ile vadeli hesaplarda gelir elde etmek mümkündür. Ayrıca kredilerin faiz oranı da bu hesaplama ile yansıtılır. Söz konusu yöntem, borç verirken ve alacak hesaplanırken de kullanılabilir. Basit faizin kullanım alanı ve bankaların politikalarına göre oranlarda değişiklik görülebilir. Bu sebeple faiz yolu ile gelir elde etmek isteyen kişilerin öncesinde kapsamlı bir araştırma yapmaları tavsiye edilir. Bu noktada vade ve faiz oranlarının en iyi şekilde değerlendirilmesi önemlidir.
Menkul kıymetlerin piyasada işlem görmesi belli koşullara bağlıdır. Bu varlıkların borsadaki arz ve talep koşullarına göre oluşan bedeli “Borsa Fiyatı” olarak tanımlanır. Bu fiyat biriminin İngilizce karşılığı “stock exchange price” şeklindedir.
Halka arz edilen firmalar borsa üzerinden işlem görmeye başlar. Söz konusu fiyat, arz işlemi sonrasında kamuya açılan hisseler için geçerlidir. Bu bedelin belirlenmesini sağlayan çeşitli unsurlar ve marj aralıkları mevcuttur. Her menkul kıymetin piyasada geçerli olan alt ve üst limitler mevcuttur. Fiyat aralığının bu limitler arasında olması gerekir.
Menkul kıymetin piyasada ilk kez değerlenmesiyle baz fiyat adı verilen parametre oluşur. Bu fiyat, varlığın piyasaya giriş değerini belirler. Söz konusu rakam, menkul kıymetin işlem gördüğü süre boyunca değişiklik gösterir. Fiyat adımı ise her pay için bir defada gerçekleşen minimum değişimdir. Her adım, ürünün paylarının yani hisselerin alış-satışı için gereken bedelin farklılaşmasını sağlar. Bu süreç borsa fiyat endeksi için önemli bir veri teşkil eder.
Fiyatı belirleyen bir diğer unsur da marjlardır. Her borsa için belirli fiyat marjları mevcuttur. Bu kriterler borsa sistemi tarafından otomatik olarak hesaplanır. Herhangi bir hisse senedi için seans süresince verilebilecek minimum ve maksimum fiyatlar marjı oluşturur.
Yukarıdaki veriler göz önüne alındığında borsa fiyatı üzerinde belirleyici olan temel etkenler şu şekilde özetlenebilir:
Limitler ve marjlar yıllara göre değişiklik gösterebilir. Firmaların birikimleri, borçları ve kârları da borsa fiyatını belirleyen unsurlar arasındadır. Örnek olarak, tüketici kitlesi tarafından rağbet gören bir şirketin hisse değerleri bu durumla orantılı olarak yükselebilir. Markanın bulunduğu konum, borsa fiyatını belirleyen tek unsur olmamakla birlikte güçlü bir etkendir. Hisse bedeli belirlenirken şirketin toplam varlıkları hesaba katılır. Bu konuyu detaylı açıklamak için hesaplama işleminden bahsetmek faydalı olur.
Şirketlerin hisse değerleri yıl boyunca değişiklik gösterir. Bu husus büyük ölçüde firmaların performansı ve kazancı ile alakalıdır. Halka arz edilen bir şirketin hisse bedeli belli ölçülere göre hesaplanır. Borsa fiyatı hesaplama yöntemleri de bu noktada devreye girer.
Borsa fiyatı hesabı için öncelikle şirketin varlık değerini bulmak gerekir. Söz konusu değeri bulmak için aşağıdaki formül uygulanır.
Şirketin Varlık Değeri = Toplam Kaynaklar – Kısa Vadeli Borçlar Toplamı – Uzun Vadeli Borçlar Toplamı
Bu sonuç kullanılarak borsa fiyatı bulunabilir. Fiyatın hesaplanması için ise aşağıdaki formül uygulanmalıdır.
Varlık Değeri – Ödenmiş Sermaye = Borsa Fiyatı
Piyasada işlem gören şirketlerin borsa fiyatları sistem tarafından yukarıdaki formül uygulanarak belirlenir. Elde edilen bu değer doğrultusunda yatırımlarınızı değerlendirmeniz mümkündür.
Menkul kıymetlere ilişkin alım satım süreçleri, fiyat belirleme ve emir toplama gibi hususlarda ihtisas sahibi olan kişiler, borsa eksperleri olarak bilinir. Peki borsa eksperleri kimlerdir? İşletme, iktisat ve ekonometri gibi bölümlerin birinden mezun veya denkliği olan bir branş sahibi olma gibi şartları yerine getiren kişiler, borsa eksperi olarak faaliyet göstermeye hak kazanır. Eksperlik sınavını başarıyla geçen bireyler, mesleki yeterlilik kazanmak adına firmalar tarafından düzenlenen eğitimlere katılmalıdır.
Borsa eksperi nedir sorusuna tam manasıyla cevap vermek adına değinilmesi gereken birkaç husus mevcuttur. Borsa eksperleri, serbest piyasaya yönelik alım satım emirlerini iç yönetmelikte yer alan esasları referans alarak karşılaştırır. Söz konusu fiyatları izleme ve alım satım işlemlerinin sonuçlandırılmasını sağlamakla yükümlü bireylerdir. Borsa yönetim kurulunca atanan bu uzman kişiler, rekabet koşullarını gözeterek peşin işlem türlerini denetler.
Borsa eksperleri, büyük ölçekli yatırımlar yapan banka ve şirketlerde görev alan ihtisas sahibi bireylerdir. Bu kişilerin orta ölçekte yatırım yapan şirketlerde veya bireysel olarak da çalışmaları imkân dâhilindedir. Genel borsa kurallarının ve yönetmeliklerin tamamına hâkim olan eksperler, yasal süreçlere ilişkin bilgi birikimine ve vizyona sahiptir. Yatırımcıların borsadaki faaliyetlerini etik ve hukuki kurallara uygun bir şekilde gerçekleştirmeleri adına büyük önem arz eden bir mevkide yer alırlar.
Borsa eksperleri hakkında bilgi sahibi olmak, mesleki yeterlilik kazanmak isteyen bireyler açısından bir hayli faydalı olacaktır. Borsa eksperi olmak için belirlenen şartlara uygun olmak, bireysel niteliklerle desteklenmediği takdirde bu mesleği icra etmek için yetersiz kalabilir. Borsa eksperi olmak için lisans veya ön lisans mezuniyetinin olması gerekir. Mesleği icra etmek isteyen kişiler; iktisat, işletme, finans, bankacılık ve ekonometri gibi branşlardan birini başarıyla tamamlamış olmalıdır. Mezuniyet sonrasında borsaya ilişkin temel kabiliyet eğitimlerini başarıyla tamamlamak da oldukça önemlidir.
Borsa eksperi olabilmek için son olarak ilgili uzmanlık sınavını başarıyla tamamlamak gerekir. Sınavın ardından firmalar tarafından düzenlenen kurslara katılarak mesleki yeterlilik edinmek mümkündür. Bu süreçleri başarıyla tamamlamak için gereken nitelikler; analitik düşünme ve problem çözme becerisi, borsa, ticaret ve hukuk alanlarına hâkim olmak gibi edinimlerdir. Banka ve özel şirketlerde çalışma imkânı bulan borsa eksperleri, düşünme becerileri gelişmiş meslek erbapları olarak bilinir.
Bağımsız olarak mevzuatta yer almayan Borsa Eksperleri Hukuku, Menkul Kıymetler Borsası Hukuku’nda yer alan yönetmelikle güvence altına alınmıştır. Eksperler, menkul kıymetler borsalarının iç teşkilatında borsa organ ve komiteleri ile beraber yer alır. Borsa eksperliği ile ilgili yönetmelikte yer alan hususlara hâkim olmak bir hayli önemlidir. Örneğin ticaret açısından hükmen yasaklanmış kişilerin bu mesleği icra etmesi mümkün değildir. İki yıldan fazla hapis cezasına çarptırılmamış olmak da bir gerekliliktir.
Oda ve borsa yönetim kurulu üyelerinin görevleri süresince eksper olarak faaliyet göstermesi mümkün değildir. Bu husus, bağımsız ve etik bir görev paylaşımı açısından büyük önem arz eder. Eksper listelerinde yer alan 30 ila 70 yaş arasındaki bireyler, bilirkişi olarak da görev alma hakkına sahiptir. Borsa alanında istihdam edilen eksperlerin yönetmelikte öngörülen vasıflara uygun olması ve yükümlülüklere uyması zorunludur. Aksi takdirde mevzuat hükümlerine göre işlem yapılabilir.
Broker tanım olarak, ilgili işlemlerin tarafları arasında aracı niteliği taşıyan, başta emlak anlaşmaları olmak üzere birçok ticari işlemi de kolaylaştıran kişilerdir. İşlemlerdeki taraflardan birisi olan müşterilerin istediklerine yönelik satın alım işlemi gerçekleştirir. Broker, bireyler için satın alma işlemi gerçekleştirebildiği gibi; büyük şirketlerle de çalışabilir. Müşteri isteklerine göre hareket eden aracı diğer bir ifade ile Broker; danışmanlık firmaları, bankalar ve yatırım firmaları tarafından sıklıkla istihdam edilmektedir.
Genel itibariyle görev aldıkları sektörler bankacılık ve finans sektörleridir. Uzmanlaşma alanları itibariyle farklı görev ve sorumlulukları bulunan Brokerlar; yatırım, hisse senedi, sigorta ve emtia alanlarında gelişim gösterirler.
Brokerlar, farklı mesleki sorumluluklara ve görevlere sahiptir. Brokerların genel olarak üstlendikleri görevler ise şu şekildedir:
Genel görev tanımlarını sıraladığımız Brokerlar birçok kurum ve firma tarafından istihdam edilir. Hem istihdamının fazlalığı hem de önemli mesleki sorumluluklarının varlığı nedeniyle birçok kişi Broker olmak istemektedir.
Meslek olarak Brokerı tercih edecek kişiler lisans mezunu olmalıdır. Broker olmak isteyen bireylerin üniversite seçiminde lisans tercih etmeleri ve ekonomi tabanlı bölümleri seçmeleri gerekir, üniversitelerde ekonomi tabanlı lisans bölümlerinden birisini bitiren bireyler daha sonra BİST diğer bir ifade ile Borsa İstanbul bünyesinde verilen eğitimlere katılabilirler.
Borsa İstanbul bünyesinde gerçekleştirilen Üye temsilcisi eğitiminin başarı ile tamamlanmasının ardından bireyler sertifika kazanmakta ve Broker olarak görev almaya başlamaktadır. İlgili sertifikayı edinen Brokerlar; emlak ve gayrimenkul sektörü, borsa, sigorta, forex, teknoloji ve ticaret gibi sektörlerde mesleki hayatlarını sürdürür. Sermaye Piyasası Faaliyetleri Düzey 3 Lisansına sahip olan Brokerlar, ilgili piyasalarda iş yapabilmektedir. Düzey 3 Lisansına sahip olmak için sınava girecek kişilerin çalışması gereken bazı konular bulunmaktadır. Bunlar şu şekildedir:
Türev araçlar ile ilgili de işlem yapmak isteyenler Türev Araçları Lisansını da edinmelidir. İlgili lisansların edinilmesinin ardından birçok sektörde aktif rol alan Brokerlar için deneyim ve bilgi oldukça önemlidir. Broker mesleğini tercih etmek isteyenlerin fazlalığı ile doğru orantılı olarak rekabette artmaktadır. Peki Brokerda bulunması gereken özellikler nelerdir?
Bireylerin meslek seçiminde sıklıkla tercih ettiği bir meslek olan Brokerlar, tercih edilme sıklığı nedeniyle rekabetin yüksekliği ile de bilinmektedir. Brokerların genel anlamda sahip olması gereken özellikleri merak edenler için de aşağıda sıraladık:
Burada yer alan bilgiler yatırım tavsiyesi içermez. Bilgi için: Midas Sorumluluk Beyanı
Borsa emirleri, piyasalarda işlem gerçekleştirmek için verilen direktiflerdir. Farklı emir türleri, kâr elde etmek ve kazançlı işlemler yapmak için yatırımcıların piyasada alacakları aksiyonları ifade eder. Bu emirler, piyasalara aracı kuruluşlar tarafından iletilir.
Piyasalarda işlem yapmak için kullanılan emirleri ve bunların çeşitlerini açıklamadan önce borsanın tanımını yapmak gerekir. Borsa; ticarete konu olan malların, kripto varlıkların, ulusal paraların ya da kıymetli belgelerin alım-satım işlemlerinin gerçekleştirildiği bir piyasadır. Bu alım-satım işlemlerini gerçekleştirmek için yatırımcılar belirlenen emirleri kullanır. Aracı kurumlara verilen bu emirler neticesinde borsa işlemleri gerçekleştirilir. Borsa emirleri yatırımcıların doğru hamleler yapabilmeleri için oldukça önemlidir. Bu yüzden borsada emir vermenin ne demek olduğu bilinmelidir.
Yatırımcıların borsa emirleri iki gruba ayrılır. Yatırımcılar alım-satım işlemlerini doğrudan borsaya iletememektedir. Bu emirler, aracı kurumlar vasıtasıyla borsa kurallarına uygun hâle getirilerek piyasaya aktarılır. Yatırımcıların aracı kurumlara ilettiği direktiflere müşteri emri denir. Aracı kurumlar tarafından piyasalara iletilen direktifler ise borsa emri olarak adlandırılır. Borsada emir verme işlemi doğru yatırımlar yapmak için kritik bir önem arz eder.
Özellikle kripto piyasasındaki güncel terimlerden biri de borsa emir defteridir. Borsa emir defteri nedir sorusuna, yatırımcıların çeşitli varlıklar için verdikleri alım-satım direktiflerinin fiyat seviyelerine göre düzenlenmesi şeklinde yanıt vermek mümkündür. Pek çok borsada; para birimleri, hisse senetleri, tahviller ve daha birçok kıymet için verilen direktifleri listelemek maksadıyla emir defteri kullanılır. Örneğin, kripto borsasında bir dijital paranın emir defterindeki alım-satım bilgileri uygulama ekranında gösterilir. Böylece yatırımcılar, bu varlık için belirli bir strateji oluşturulabilir.
Özellikle kripto borsasında yatırımcıların kârlı işlemler yapabilmeleri maksadıyla geliştirilen pek çok farklı emir türü bulunur. Borsa emir tipleri kullanıcının tercihlerine göre etkinleştirilebilir. Limit emrinde kullanıcılar alacakları ya da satacakları varlığın belirli bir fiyatla eşleşmesi durumunda işlem gerçekleştirir. Stop limit emri sayesinde ise yatırım aracı belirlenen fiyata ulaştığında alım ya da satım işlemi yapılır. Kripto para piyasalarında kullanılan diğer emirler; piyasa, stop-piyasa, takip eden zararı durdur, yalnızca yayınla ve limit KA/ZD şeklinde sıralanabilir.
Kripto dışında kalan borsalarda kullanılan emirler ise normal ve özel olmak üzere iki alt başlığa ayrılır. Normal emirler:
şeklinde çeşitlenir. Özel emirler ise borsa tarafından belirlenen limitlerin üzerinde işlem gerçekleştirmek için kullanılır. Özel emirler; günlük, anlık ve tarihli olmak üzere 3 çeşittir. Özel emirlerin işleme alınabilmesi için borsa onayı gerekir.
Finansal piyasalarda öngörü sahibi olmak için çeşitli yöntemlere başvurulur. Bu yöntemlerden bazıları, kullanışlı ve kolay yapıları sayesinde ön plana çıkar. Hareketli ortalamalar, piyasa analizinde sıkça kullanılan bir gösterge türüdür. Hareketli ortalama, bir finansal enstrümanın belirli zaman aralığındaki fiyatlarının averajının hesaplanmasında kullanılır. Ayrıca trend yönünü gösteren önemli indikatörlerden bir tanesidir.
Hareketli ortalamanın yaygın olarak kullanılan bir çeşidi ise basit hareketli ortalama (SMA) olarak bilinir. Basit ortalama yöntemi, adından da anlaşılacağı üzere, son derece kolay bir biçimde hesaplama yapılmasını sağlar. İngilizce’de ”Simple Moving Average” olarak bilinir. Basit ortalama nedir sorusunun cevabı ise veri toplamının veri sayısına bölünmesi şeklinde özetlenebilir. Örneğin 7 günlük SMA hesaplamasında, finansal ürünün son bir hafta içindeki kapanış fiyatlarının ele alınması gerekir.
| 7 gün önce | 2.50 |
| 6 gün önce | 2.00 |
| 5 gün önce | 2.90 |
| 4 gün önce | 1.75 |
| 3 gün önce | 2.15 |
| 2 gün önce | 2.40 |
| 1 gün önce | 2.70 |
7 günlük SMA değerini hesaplamak için tablodaki fiyatları toplayıp gün sayısına bölebilirsiniz.
2.50 + 2.00 + 2.90 + 1.75 + 2.15 + 2.40 + 2.70 = 16.4
16.4 / 7 (gün sayısı) = 2.34
İşlemin sonucunda ulaşılan 2.34 sayısı, 7 günlük SMA değerini ifade eder.
Teknolojinin hızla gelişmesiyle birlikte bilgisayar çeşitlerinin ve işlemci gücünün de arttığı gözlenir. Basit ortalama (SMA), hesaplanması kolay olduğundan bilgisayarın fazla kullanılmadığı dönemlerde de tercih edilmiştir. Teknik analizdeki temel göstergelerden biri olan bu terim, grafik üzerinden de hesaplanabilir.
Basit ortalama, bir finansal ürünün kapanış fiyatlarındaki değişimi görmenizi sağlar. Grafikteki SMA çizgisinin yükselmesi, trendin yükselmesiyle doğru orantılıdır. Genellikle 200 barlık bir SMA’da uzun vadeli trendler yer alır. 50 barlık SMA’da ise ara trendler ölçülür.
Basit ortalama, fiyat verilerini ve teknik göstergeleri izlemenin en kolay yollarından bir tanesidir. Bu sayede piyasa trendlerini analiz etmeniz oldukça rahat olur. Aynı zamanda karşınıza çıkan tüm yatırım fırsatlarını da kolayca yakalamanızı sağlar.
Basit ortalama (SMA), oldukça kolay bir işlem olması sebebiyle pek çok kişinin başvurabileceği bir yöntemdir. Piyasa trendlerini görebilmek için tercih edebileceğiniz yollardan bir tanesidir. Basit ortalama, belirli bir dönemdeki fiyat hareketlerini ifade eder. Bu sayede yatırımcının aklındaki tüm soru işaretleri giderilmiş olur. Piyasadaki fiyat dalgalanmalarını gören kişiler, olası eğilimleri kolayca analiz edebilir. Bu yöntem, yatırımcıların fırsatları zamanında görebilmesini de kolaylaşır.
Borsada yapılan yatırım işlemleri sırasında matematiksel araçlardan yaygın bir şekilde faydalanılır. Bu matematiksel araçlar arasında en yaygın kullanılan ise osilatörlerdir. Osilatör, teknik borsa çözümleme işlemleri sırasında fiyatın devamlılığına ilişkin yatırımcılara fikir veren matematik esaslı bir modeldir.
Osilatör, borsa analizi sırasında fiyat ve eğilim yönünü hesaplamak amacıyla kullanılır. En popüler matematiksel yöntem olduğundan yatırımcılar tarafından sıkça tercih edilir. Söz konusu model, piyasalarda henüz başlamamış olan eğilimler ve değişimler noktasında yatırımcıların fikir edinmesini sağlar. Para piyasalarında yüksek alış ve satış işlemlerinin gösterilmesi için de söz konusu göstergelerden yararlanmak mümkündür. Alış ve satış verilerinin bilinmesi borsa eğilimlerinin gidişatını belirlemede önemli bir rol oynar.
Osilatör, borsada eğilim gösteren piyasalarda yapılan aşırı alış ve satış işlemlerini ve bunlara bağlı olarak ortaya çıkan koşulları erkenden tespit etme özelliğine sahiptir. Bir çizgi veya histogram şeklinde gösterilen osilatör çeşitleri ise şu şekilde sıralanır:
Yukarıda bahsi geçen gösterge çeşitlerinin yön değişikliği, piyasalara yatırım yapan bireylere alış ve satış işlemleri sırasında yol gösterir. Piyasada trend olan fiyatların yatay bantta hareketi, bahsi geçen göstergeler aracılığıyla tespit edilebilir.
Ekonomi piyasalarında aktif bir şekilde işlem yapan şirketler ve bireyler için yatırımı kazanca dönüştürmek esas hedeftir. Borsada bir gösterge çeşidi olan osilatörün temel amacı, yatırım araçlarında ortaya çıkan fiyat aşırılığını kontrol etmektir. Ayrıca bu teknik analiz aracı, yine piyasa fiyatlarının tespit edilmesi noktasında yatırımcılara yardımcı olur. Söz konusu göstergenin avantajları arasında ise şunlar yer alır:
Borsada osilatörler, tıpkı araç alım-satım işlemleri sırasında otomobilin arıza ve sorunlarını tespit eden ekspertizler gibi bir görev üstlenir. Piyasada işlem gören yatırım araçlarının fiyatlarında değişim olup olmadığını bireylere göstererek tespit sürecinin hızlandırılmasına katkı sağlar.
Borsada işlem yapan bireyler, yatırımlarını kazanca dönüştürmek amacıyla belirli göstergelerden faydalanır. Bu noktada indikatör olarak adlandırılan bir takım göstergeler ön plana çıkar. Yatırımcıların ihtiyaç duyduğu indikatörler; osilatör, trend ve hacim olmak üzere 3 farklı türe ayrılır.
İndikatör ve osilatör kavramları temelde işlev ve amaç bakımından birer göstergedir. Terimsel olarak farklılık gösteren bu iki kavramdan osilatör, yatırım araçlarındaki fiyatların alış ve satış işlemleri sırasında yaşadığı değişimleri inceler. Bu değişimi kontrol ederek yeni bir anlam çıkaran analizler, yatırımcılara yol gösterir niteliktedir. Yatırımcılar, ilgili göstergenin tespit ettiği durumları dikkate alarak piyasalarda işlem yapar. İndikatörler ise yatırım araçlarının geçmiş dönemlerdeki fiyat grafiklerini inceleyerek bir çıkarım gerçekleştirir. Geleceğe yönelik tasarlanan bu modelleme sayesinde borsada işlem yapan bireyler yatırım tahmininde bulunabilir.