Yeni yatırım fırsatları sunmaktan likit bir piyasa oluşturmaya dek pek çok işlevi bulunan borsaların oldukça eski tarihlere dayandığını biliyor muydun? Evet, içinde bulunduğumuz çağda artık dijital platformlara taşınan borsalar, küresel ekonomiler üzerinde esasında yüzyıllardır kritik bir rol üstleniyor.
Borsa, modern ekonomide dünyanın dört bir yanındaki yatırımcılara ve şirketlere sermayelerini artırma ve varlık alım-satımı yapma olanağı tanıyor. Belirli kurallar çerçevesinde işleyen bu pazarlar, yatırımcıların faaliyetleri için güvenli bir ortam yaratıyor. Peki, acaba dünyada ilk borsa ne zaman kuruldu? Ve Türkiye’de borsa tarihi nasıl şekillendi? Konuya dair merak ettiğin her şey bu sayfada!
Borsa Ne Zaman Kuruldu?
Genel cevap: Borsanın kökenleri Orta Çağ’a kadar uzanıyor. O yıllarda da tüccarlar, mallarını alıp satmak için bildiğimiz pazar yerlerini kullanıyor. Dünyanın ilk borsası da 1409’da Belçika’nın Brugge şehrinde kurumsallaşıyor ve hızla bulunduğu bölgenin yakınlarına yayılıyor. Borsa kelimesinin kökeni ise Fransızcada “kese” anlamına gelen “bourse” kelimesine dayanıyor. Tüccarların bir araya gelerek evinde mal alıp sattıkları Brugge’lu tacir Van Der Burse’nin ismi, daha sonra borsaya dönüşerek uluslararası bir isim halini alıyor.
Borsa, 16’ncı yüzyılda kurulan Amsterdam Borsası ile gelişmeye başlıyor. Hollanda Doğu Hindistan Şirketinin hisse senetlerinin halka arzı, borsadaki ilk halka arz olarak kabul ediliyor. Daha sonra Lyon, Londra ve diğer Avrupa şehirlerinde de borsa faaliyetleri devam ediyor. Zirai ürünlerden menkul değerlere kadar geniş bir yelpazede ticaretin yapıldığı merkezler haline gelen borsalar, gelişmiş ülkelerde zamanla ihtisaslaşmış borsalara dönüşüyor. Günümüzde ise kullanımı artan ticaret borsacılığı, forward, futures ve opsiyon işlemleri gibi vadeli işlemler, borsaların ekonomilerdeki rolünü güçlendiriyor. O halde bir de “Ülkemizde borsa ne zaman kuruldu?” sorusuna yanıt verelim.
Türkiye’de İlk Borsa Ne Zaman Kuruldu?
Türkiye’deki ilk borsa girişimleri, bankacılık faaliyetlerinin başlangıcı ile aynı dönemlere denk geliyor. 1854 yılında Kırım Savaşı sonrasında Osmanlı İmparatorluğunun borçlanma ihtiyacı nedeniyle iç borçlanma tahvilleri çıkarılmaya başlanıyor. 1864’te ise borçlanma tahvillerinin alım satımına yönelik bir dernek kurularak borsanın temelleri atılıyor.
Türkiye’de resmi anlamda ilk borsa 2 Aralık 1873 yılında bir nizamname ile “Dersaadet Tahvilat Borsası” adı altında kuruluyor. Bu borsa, 1906 yılında çıkan bir tüzük ile “Esham ve Tahvilat Borsası” adını alıyor. Osmanlı Döneminin sonuna dek aynı adla hizmet veren bu borsa, Cumhuriyet Dönemindeki yeni tüzüğün ardından bugünkü yapısına benzer bir hal kazanıyor. 1929 yılında ise “Menkul Kıymetler ve Kambiyo Borsaları Kanunu” ile borsa faaliyetleri düzenleniyor ve ilgili piyasa, “İstanbul Menkul Kıymetler Borsası” adını alıyor.
Türkiye’de borsanın ilk örnekleri arasında 1892 yılında İzmir’de çalışmalarına başlayan ilk ticaret borsası “İzmir Ticaret ve Sanayi Borsası” da yer alıyor. Bu borsayı 1913 yılında “Adana Ticaret Borsası”, 1925 yılında “İstanbul Ticaret Borsası” ve 1927 yılında “Ankara Ticaret Borsası” kuruluşları izliyor.
Teknolojinin Borsa Üzerindeki Etkisi: Dijitalleşme Çağı
Teknolojideki gelişmeler hisse senedi piyasalarından türev piyasasına, menkul kıymetlerden uluslararası döviz piyasasına birçok borsa türünü doğrudan etkiliyor. İşte öne çıkan bazı etkiler:
- Teknolojinin etkisiyle borsadaki işlemler çok daha hızlı gerçekleşiyor. Yatırımcılar internet üzerinden saniyeler içinde alım-satım işlemlerini tamamlayabiliyor.
- Her an işlem yapabilme olanağı, piyasadaki likiditenin de hızlı ve daha dengeli şekilde sağlanmasına yardımcı oluyor.
- Gelişmiş veri analizleri ve yapay zeka araçları, yatırımcıların kararlarını en bilinçli şekilde geliştirmesini sağlıyor.
- Dijitalleşmenin etkisiyle daha kolay portföy yönetimi yapabilen yatırımcılar, anlık verilerle stratejilerini şekillendirme imkanı yakalıyor.
- Küresel borsalardaki etkileşimi artıran teknolojik inovasyonlar sayesinde farklı ülkelerdeki borsalar arasında daha hızlı veri paylaşımı ve işlem yapılabiliyor. Böylece global ticaret de daha dinamik hale geliyor.
Hisse senetleri riskli yatırım ürünleridir. Şirketlere ortaklık, hem kârlarına hemde zararlarına ortaklık anlamına gelir. Ana paranızdan kâr etme ihtimaliniz olduğu gibi, zarar etme ihtimalinizde bulunmaktadır.
