Borsa İstanbul, küresel piyasalardaki hareketlerle çoğu zaman ilginç bir şekilde farklı bir yol izliyor. Yükselişlerde temkinli, düşüşlerde ise epey hassas davranıyor.
Bu durum, uzun yıllardır yatırımcıların kafasını kurcalayan bir paradoks: Neden BIST, Wall Street’in rekor kırdığı günlerde sınırlı yükselirken, global satış dalgalarında hızla geri çekiliyor?
İşin temeli, Türkiye piyasasının yapısal özelliklerinde yatıyor
Öncelikle BIST hâlâ görece küçük bir piyasa. Likidite sınırlı ve işlem hacmi küresel devlerle kıyaslandığında oldukça dar. Bu dar hacimli piyasa, büyük alımların etkisini sınırlarken, satış baskılarında dramatik hareketler yaratabiliyor.
Yani, yukarı yönlü hareketler “sessiz ve yavaş” ilerlerken, aşağı yönlü hareketler hızlanarak zincirleme bir tepki yaratıyor.
Yapısal bir diğer önemli değişim, yabancı yatırımcıların piyasadaki ağırlığı. Pandemiden önce, yani 2020 öncesinde, BIST’te yabancı yatırımcıların payı %60 civarındayken, bugün yaklaşık %36 seviyesine gerilemiş durumda. Bu düşüş, küresel rallilerin BIST’e sınırlı yansımasının ana nedenlerinden biri.
Artık endekse yön veren büyük oyuncuların payı azaldığı için, global pozitif momentumun etkisi sınırlı kalıyor. Ama panik ve satış dönemlerinde, portföy küçültmeleri hızla endeksi aşağı çekiyor; çünkü yerli yatırımcı daha likit ve kısa vadeli kararlarla piyasada hareket ediyor.
Yatırımcı profili de bu davranışı güçlendiriyor
Borsa İstanbul’un hâkim yatırımcı kitlesi hâlâ kısa vadeli ve likidite odaklı hareket ediyor. Küresel yükselişlerden beslenen uzun vadeli kurumsal yatırımcı payı sınırlı. Bu nedenle Wall Street’in yeni rekorları ve teknolojik hisse rüzgârı BIST’e aynı enerjiyle yansımıyor.
Ancak global satış dalgaları geldiğinde, riskten kaçış refleksi, Türk yatırımcının portföyünü hızla küçültmesine ve endeksin sert düşmesine neden oluyor.
Makro bağlam bu hassasiyeti artırıyor
Türkiye ekonomisi, yüksek faiz, enflasyon ve jeopolitik risklerle çevrili bir ortamda işlem görüyor. Bu faktörler, yatırımcıların “risk iştahını” yukarı yönlü hareketlerde kısıtlıyor.
Örneğin, ABD ve Avrupa borsaları güçlü bir ralli yaptığında BIST, yerel risk primleri ve TL’nin değer kaybı kaygısıyla bu ralliyi tam anlamıyla yansıtamıyor. Ancak global satışlar geldiğinde, riskten kaçış refleksi hızla tetikleniyor.
Teknik açıdan da bir başka katman var: endeksin bileşimi.
BIST 100, bankacılık ve enerji gibi döviz gelirine hassas sektörlerle yoğun. Bu sektörler, global piyasalarda pozitif bir havayla yükselmek yerine, döviz ve faiz dengesi, jeopolitik gelişmeler ve içerideki makro riskler tarafından daha çok etkileniyor.
Global pozitif momentum geldiğinde, bu sektörler sınırlı destek sağlıyor; ama satış dalgaları geldiğinde, bankalar ve enerji hisselerinin ağırlığı düşüşü tetikliyor.
Son olarak psikoloji devreye giriyor
Türkiye piyasasında panik ve belirsizlik algısı, davranışsal finans perspektifiyle bakıldığında oldukça belirgin.
Küresel yükselişler “iyi haber” olarak yutulsa da yatırımcı heyecanı sınırlı; fakat global satışlar ve risk uyarıları geldiğinde, korku ve hızlı tepki zinciri devreye giriyor.
Yani BIST, yukarıda sessiz, aşağıda ise çabuk tepki veren bir piyasa olarak şekilleniyor.
Genel anlamda, Borsa İstanbul’un global piyasalardan asimetrik etkilenmesi, piyasa büyüklüğü, yabancı yatırımcı payındaki azalma, yatırımcı profili, makro riskler, sektör ağırlıkları ve psikoloji gibi birden çok faktörün birleşiminden kaynaklanıyor. Bu, yatırımcılar için hem bir fırsat hem de bir uyarı niteliğinde.
Küresel rallilerden faydalanmak istiyorsak sabırlı olmak, düşüşlerden korunmak istiyorsak hızlı ve disiplinli refleks geliştirmek şart.
BIST’in bu karakteri, Türk yatırımcılara strateji geliştirme fırsatı sunuyor: Yükselişleri sindirmek, düşüşlerde ise fırsatları yakalamak.
Burada yer alan bilgiler yatırım tavsiyesi içermez. Bilgi için: Midas Sorumluluk Beyanı
