2008 krizi gibi piyasa çöküşlerinde bile servetini artıran, hatta en karlı ayını Mart 2020 pandemi paniğinde yaşayan bir erken emekli düşünün.
Kulağa imkansız mı geliyor?
Big ERN lakaplı Dr. Karsten Jeske için bu bir gerçek. Erken emeklilik için o meşhur 4% kuralını pek çok kişi duymuştur.
Peki ya size bu kuralın, özellikle genç yaşta erken emeklilik hayali kuranlar için yeterli olmayabileceğini söylesem?
Finansal bağımsızlık dünyasının en analitik isimlerinden biri olan Big ERN, bu ve bunun gibi birçok kuralı sorguluyor ve iddialarını somut verilerle destekliyor.
Peki, kimdir bu Big ERN? Neden onun finansal stratejilerine kulak vermeliyiz?
Dr. Karsten Jeske, ekonomi alanında doktora yapmış, CFA (bizdeki SPL-3) sertifikasına sahip, geçmişinde Fed’de çalışmış ve yatırım yönetimi alanında önemli tecrübeler edinmiş bir isim.
Kendisi, şu anda earlyretirementnow.com adlı blogunda, özellikle güvenli çekim oranları (safe withdrawal rate – SWR) ve finansal bağımsızlık konularında yazdığı çok detaylı, adeta akademik titizlikteki analizleriyle FIRE topluluğunda adeta bir kült figür haline gelmiş durumda.
Karsten’in temel amacı, finansal bağımsızlık yolculuğunda olan bireylere, özellikle de emeklilik dönemlerinde birikimlerini nasıl sürdürülebilir bir şekilde kullanacaklarını basitleştirerek anlatmak.
Çoğu FIRE blog yazarı kişisel deneyimlerini veya basitleştirilmiş genel kuralları paylaşırken, Dr. Jeske hem ekonomi doktorası hem de CFA tecrübesi sayesinde karmaşık finansal konuları (güvenli çekim oranları, opsiyon stratejileri gibi) derinlemesine ve verilere dayalı bir şekilde analiz edebiliyor.
Karsten’in hedef kitlesi muhtemelen biraz daha yaygın finansal anlatılardan ve basmakalıp tavsiyelerden sıkılmış ve daha sofistike stratejilere açık olanlar.
Big ERN’in piyasa çöküşlerinde bile kar etme veya 4% kuralını çürütme gibi iddiaları bende de oldukça merak uyandırmıştı.
Şimdi bu yaklaşımı biraz daha detaylı inceleyelim.
Big ERN’in yatırım felsefesi
Big ERN genel geçer kurallara uymak yerine her bireyin kendi durumuna özel, verilere dayalı ve titiz bir analiz yapması gerektiğini savunuyor.
Onun finansal felsefesinin şekillenmesinde, 2008 mali krizinin önemli bir rolü oldu. Bu krizde büyük finans kurumlarının çöküşüne tanık olmasıyla erken emeklilik kararı pekişti ve finansal sistemin ne denli kırılgan olabileceğini gördü. Dolayısıyla kişisel finansal dayanıklılığın ne kadar önemli olduğunun farkına vardı. Bu sayede, analizlerinde hep en kötü senaryo modellemelerine büyük önem vermeye başladı.
Birçok insan finansal özgürlük planlarını genellikle iyimser piyasa varsayımlarına dayandırırken Karsten piyasaların ne kadar acımasız olabileceğini gördüğünden hep en kötü durum senaryolarını ele aldı.
Finansal bağımsızlığa ulaşıldıktan sonra karşılaşılan en kritik sorulardan biri şu: Biriktirdiğim para bana ne kadar süre yeter ve bu parayı nasıl güvenle harcayabilirim?
Pek çok kişi finansal bağımsızlığın para biriktirme kısmına odaklanıyor ve o parayı nasıl harcayacağı hakkında yeterince düşünmüyor. Ben de bu konu hakkında kendi sistemimi paylaştığım uzun bir inceleme yazısı yazmıştım.
Big ERN, bu sorunu gördüğü için yatırımcılara analitik bir yol sunmak amacıyla güvenli çekim oranı (SWR) serisini başlattı.
Birikim aşamasında Mr. Money Mustache’ın basit yaklaşımı başlangıçta uygun olsa da ilerleyen aşamalarda daha detaylı hesaplara ihtiyaç duyulması kaçınılmaz. Big ERN’in de vurguladığı gibi bu basitlik ne yazık ki birikimlerin harcanacağı çekim aşamasına kolayca aktarılamıyor. Emeklilikte portföyden para çekme süreci daha karmaşık ve kişiye özel birçok faktörü içeriyor.
Karsten, başlangıçta bu kadar planlamış mıdır bilmiyorum fakat işin sonunda blogunda para çekme stratejilerini anlattığı 60’tan fazla makale yazdı.
Peki, finans çevrelerinde sıkça duyulan meşhur %4 kuralı Big ERN’e göre neden yetersiz kalıyor?
Piyasa Değerlemeleri ve Faiz Oranları
%4 kuralı, genellikle geçmişteki uzun vadeli ortalama piyasa getirilerine dayanır. Ancak ERN, mevcut yüksek hisse senedi değerlemeleri (örneğin, Shiller CAPE oranının tarihi zirvelere yakın olması) ve düşük faiz oranları gibi güncel piyasa koşullarının dikkate alınması gerektiğini savunuyor. Bu tür koşullar, gelecekteki beklenen getirileri önemli ölçüde düşürebilir ve %4 gibi sabit bir çekim oranını riskli hale getirebilir.
Getiri Sıralaması Riski (Sequence of Return Risk)
Bu, ERN’in analizlerinde en çok üzerinde durduğu ve erken emekliler için hayati önem taşıyan bir kavram.
Emekliliğin ilk yıllarında yaşanan kötü piyasa getirileri, portföyün beklenenden çok daha hızlı tükenmesine neden olabilir. Daha sonraki yıllarda piyasalar toparlansa ve ortalama getiriler yüksek olsa bile, başlangıçtaki kayıplar telafi edilemeyebiliyor.
Bunun nedeni düşen bir piyasada günlük giderlerini karşılamak için para çekmeye devam etmenin daha fazla sayıda hisse senedini düşük fiyattan satmak anlamına gelmesi.
ERN’in deyişiyle bu, dolar maliyeti ortalamasının tam tersi bir durum yaratıyor ve özellikle 40-50 yıl gibi uzun bir emeklilik süresi olan erken emekliler için çok önemli.
Sermayenin korunması mı, sermayenin tükenmesi mi?
Geleneksel %4 kuralı, genellikle 30 yıllık bir emeklilik süresi sonunda portföyde bir miktar para kalmasını (hatta $0,01 bile başarı sayılıyor) hedefler. Ancak, emeklilik sonrası miras bırakmak veya ana paranın önemli bir kısmını korumak gibi hedefleri olanlar için %4 oranı yetersiz kalabilir ve daha muhafazakar bir yaklaşım gerektirebilir.
Bu eleştirileri yaparken Big ERN herkese uyan tek bir sihirli para çekme oranı (örneğin %4) olmadığını, her bireyin kendi çekim oranını belirlemesi gerektiğini söylüyor.
Bu oranın emeklilik süresi, ek gelir akışları (BES, emekli maaşı gibi), sağlık harcamaları, çocukların eğitimi, geride bırakılmak istenen miras miktarı, güncel piyasa değerlemeleri gibi kişisel koşullarına göre hesaplanması gerekiyor.
Bu yüzden geçmiş piyasa verilerini(örn Monte Carlo Simülasyonu) kullanmak yerine kullanıcıların kendi bireysel parametrelerini girmelerine olanak tanıyan pratik araçlar oluşturdu. Karsten kendi kişisel emeklilik stratejisinde, eşinin gelecekteki gelir akışlarını da hesaba katarak başlangıçta %3,5 gibi bir çekim oranı belirledi.
ERN’in kapsamlı SWR serisinin tamamını okuma fırsatım olmadı fakat okuduğum makalelerden çıkardığım sonuçlar şu şekilde:
- Ek Nakit Akışlarının Rolü
Sosyal Güvenlik, özel emeklilik maaşları veya kira geliri gibi düzenli ek gelirler, portföyden çekilmesi gereken miktarı azaltarak çekim oranını olumlu yönde etkileyebilir.
- Esnekliğin Önemi
Emeklilik harcamalarını piyasa koşullarına göre azaltma veya ek gelir elde etme gibi esneklikler, SWR’yi teorik olarak artırabilir. Ancak ERN, bu esnekliğin faydalarının genellikle abartıldığını söylüyor ve dikkatli bir şekilde modellenmesi gerektiğini belirtiyor.
- Varlık Dağılımının Etkisi
Genellikle %60 ile %80 oranında hisse senedi içeren dengeli portföylerin, çoğu emeklilik portföyü için optimal olduğunu söylüyor. Altın gibi varlıkların belirli piyasa koşullarında (özellikle yüksek enflasyon veya ciddi piyasa düşüşleri sırasında) sequence of returns riskini azaltabileceğini belirtiyor. Fakat verim illüzyonu olarak adlandırdığı yüksek temettü verimine dayalı stratejileri önermiyor. Ben de yüksek temettü yerine sürdürülebilir ve sürekli artan temettüyü önemsiyorum.
Emeklilikte gelir yaratılabilir mi? ERN’in opsiyon stratejisi
Big ERN, emeklilik portföyüne ek bir gelir akışı sağlamak amacıyla, geleneksel AL ve TUT stratejilerinin ötesine geçen daha aktif bir yöntem kullanıyor: S&P 500 endeksi üzerine çıplak (naked) satım opsiyonları (put options) satmak.
Bu stratejinin temel mantığı, piyasa düşüşlerine karşı sigorta arayan diğer yatırımcıların bu talebinden faydalanarak prim geliri elde etmek. Esasen, ERN piyasanın ya sabit kalacağı ya da yükseleceği üzerine bir bahis oynamakta, hatta hafif düşüşlerde bile prim gelirinden kâr elde etmekte.
En dikkat çekici iddialarından biri, bu opsiyon stratejisiyle 2011 yılından bu yana hem boğa hem de ayı piyasaları da dahil olmak üzere her takvim yılında para kazandığını belirtmesi. Daha da şaşırtıcı olanı ise Mart 2020’deki Covid-19 pandemisinin tetiklediği kriz sırasında, bu stratejinin kendisine en kârlı ayını yaşattığını söylüyor.
Bu stratejinin temel prensibi opsiyon piyasalarındaki ima edilen (implied) volatilitenin yani opsiyon fiyatlarına yansıyan beklenen oynaklığın genellikle gerçekleşen oynaklıktan daha yüksek olması. Bu farka volatilite risk primi deniyor.
ERN’e göre, opsiyon alıcıları genellikle piyasa risklerine karşı sigorta için fazla ödeme yapma eğiliminde ve opsiyon satıcıları da bu prim farkından stratejik olarak yararlanabilir. Karsten özellikle çok kısa vadeli (0-1 günlük) opsiyonları sattığını belirtiyor.
Ancak bu stratejiye eleştiriler de yok değil.
Birçok uzman opsiyonların beklenen getirisinin işlem maliyetleri ve komisyonlar düşülmeden önce genellikle sıfır olduğu ve bu nedenle çoğu bireysel yatırımcı için oldukça riskli bir strateji olduğunu söylüyor.
Çıplak opsiyon satışı, teorik olarak sınırsız kayıp potansiyeli taşır ve piyasaların beklenmedik şekilde ve hızla hareket etmesi durumunda büyük zararlara yol açabilir.
Big ERN, bu eleştirileri kısmen kabul ediyor. Fakat onun stratejisinin başarısının temelinde, bir sigorta şirketinin çalışma mantığına benzer şekilde üstlendiği aşağı yönlü riske karşılık piyasanın onu yeterince ödüllendirdiğini düşünüyor. Özellikle kısa vadeli opsiyonlar kullandığını ve stratejisinin satılan opsiyonların kullanım fiyatını (strike price) piyasa hareketlerine göre sürekli olarak sıfırlama veya ayarlama imkanı verdiğini söylüyor.
Finansal özgürlük sonrası hayat
Karsten Jeske, 2018 yılında henüz 44 yaşındayken maaşlı işini bırakarak erken emekli oldu. Emekliliğinin ilk dönemini, 20’den fazla ülkeyi kapsayan kapsamlı bir dünya turu yaparak değerlendirdi ve ardından ailesiyle birlikte Amerika’nın Kuzeybatı Pasifik bölgesine yerleşti.
ERN, bir röportajında geçmişte yaptığı işleri sevmesine rağmen 67 yaşına kadar çalışmak istemediğini fark ettiğini söylüyor. Sanırım bu, pek çok kişinin aklına gelmiştir. “Şu anda işimi seviyorum fakat ya bir gün artık bu işi yapmak istemezsem?” İşte finansal bağımsızlık o zaman ceketimizi alıp gitme lüksünü bize veriyor.
Emeklilik hayatında onu en çok şaşırtan şeylerden biri, borsanın kendi beklentilerinden çok daha iyi bir performans göstermesi ve bunun sonucunda portföyünün emekli olduktan sonraki birkaç yıl içinde yaklaşık %70 oranında artması oldu. Bu durum, SWR analizlerindeki genellikle muhafazakar ve en kötü senaryolara dayalı varsayımlarının pratikte ne kadar önemli bir güvenlik marjı yaratabileceğini ve beklenmedik olumlu sürprizlere de yer bırakabileceğini gösteriyor diye düşünüyorum.
Karsten emekli olduktan sonra da çalışmayı bırakmadı. Aksine hobiler, ev işleri, earlyretirementnow.com blogu için düzenli olarak içerik üretmek ve hatta zaman zaman ekonomi dersleri vermek gibi oldukça aktif bir yaşam sürdüğünü anlatıyor. Bu, erken emekliliğin sıkıcı veya amaçsız bir bekleyiş anlamına gelmediğini, aksine kişisel hedeflere, yeni ilgi alanlarına ve entelektüel uğraşlara daha fazla zaman ayırma fırsatı sunduğunu kanıtlar nitelikte bence. Zorunluluktan değil, tamamen meraktan ve kişisel amaçtan kaynaklanan çalışma özgürlüğü.
Sonuç
Big ERN, namıdiğer Dr. Karsten Jeske, finansal bağımsızlık ve erken emeklilik dünyasına getirdiği veriye dayalı ve realist bakış açısıyla öne çıkıyor.
Big ERN sadece karmaşık teoriler üreten bir akademisyen değil, aynı zamanda geliştirdiği stratejileri kendi hayatında uygulayan ve bunun sonuçlarını şeffaflıkla paylaşan yaşayan bir örnek.
Peki, Karsten’in hikayesinden hangi dersleri çıkarabiliriz?
Bence en önemlisi finansal geleceğinizi şansa bırakmayın. Bir planınız olsun ve bu planı finansal bağımsızlık yolculuğunuz boyunca sık sık gözden geçirin. Kendi güvenli çekim oranınız gerçekten ne kadar güvenli? Değişen ve gelişen piyasa koşullarına göre planınızı adapte edebiliyor musunuz?
Unutmayın, en iyi plan bile eyleme geçilmedikçe bir hiçtir. Finansal özgürlük yolculuğunuzda bir sonraki bilinçli adımı bugün atın!
Bir sonraki yazıda görüşmek üzere.
Bay Tutumlu
Burada yer alan bilgiler yatırım tavsiyesi içermez. Bilgi için: Midas Sorumluluk Beyanı
Bu içerik hazırlanırken faydalanılan kaynaklar: White Coat Investor, Early Retirement Now1, 2, Afford Anything
