ABD Başkanı Donald Trump, resmi olarak göreve başladığı 20 Ocak’taki yemin töreninde, “Amerikan tarihinin en olağanüstü ilk 100 günü”nü yaşatacağına söz verdi. Peki bu vaatler yerine geldi mi?
On yıllardır, 100 gün dönüm noktası ABD’de yeni başkanlar için sembolik bir sınav olarak görülüyordu; yeni yönetimin ilerlemesini değerlendirmek için bir değerlendirme süreci olan bu süreç, Trump için yeni bir şey değil. Sonuçta Trump, ikinci kez ABD başkanlığı koltuğuna oturuyor.
Peki Trump’ın (ikinci) ilk 100 gününde neler oldu?
Hızlı hamleler
Trump, seçim kampanyası sırasında en önemli konularda hızlı hareket edeceğini vaat etmişti. İlk gününde fiyatları düşüreceğini, Ukrayna’daki savaşı sona erdireceğini ve 2021 ABD Kongre Binası saldırısıyla bağlantılı kişileri affedeceğini söylemişti.
Bunların hepsini başaramadı ancak alınan idari kararların sayısına bakılırsa, Trump modern zamanların en hızlı hareket eden başkanı. Federal hükümete Kongre’nin onayı gerekmeyen çok sayıda talimatı verdi.
Bunlar arasında yasal olarak bağlayıcı yürütme emirleri de bulunuyor. Trump, 100 günde geçen yüzyılın herhangi bir başkanından daha fazla yürütme emri yayınladı. İlk döneminin tamamında yayınladıklarının yarısından fazlasını, Joe Biden’ın dört yılda yayınladıklarının ise neredeyse 90%’ını yayınladı.
Trump’ın yürütme emirlerinin bazıları çok önemli sonuçlar doğurdu ve çoğu Biden’ın mirasını ortadan kaldırmayı amaçlıyordu, bu da destekçileri tarafından alkışlandı. Trump, göreve başladığı ilk gün yayınladığı kararnameler arasında, ABD’nin Amerikalılar için yük olduğunu söylediği BM’nin iklim değişikliği ile ilgili Paris anlaşmasından bir kez daha çekileceğini ve ABD’nin petrol üretimini artırmak için ulusal enerji acil durumu ilan ettiğini duyurdu.
Yürütme yetkisini kullanırken Trump, Kongre ile yeni yasalar üzerinde çalışmaya pek ilgi göstermedi. Punchbowl News’in ilk haberine göre, şu ana kadar sadece beş yasa tasarısını yasalaştırdı. Bu sayı, son 70 yılda göreve gelen tüm başkanların aynı dönemde yasalaştırdığı yasa sayısından daha az.
3 Nisan: Trump’ın Kurtuluş Günü
Trump’ın ticaret politikalarına ilişkin ipuçlarının gelmeye başladığı şubat ve mart aylarının ardından nisan ayı kimsenin beklemediği bir dönem oldu. Trump, 3 Nisan’daki Beyaz Saray’da düzenlenen “Kurtuluş Günü” etkinliğinde törende “karşılıklı” tarifeler planını açıkladı ve düzinelerce ülkeye uygulanan yüksek gümrük vergilerini gösteren bir tablo gösterdi.
Yatırımcılar, Trump’ın gümrük vergisi planının bir pazarlık kozu olmadığını ve planın beklenenden çok daha agresif ve benzeri görülmemiş olduğunu fark edince, hisse senedi vadeli işlemleri düşüşe geçti.
Trump, bu düşüş karşısında istifini bozmadı:
“Piyasalar patlayacak, hisse senetleri patlayacak, ülke patlayacak. Dünyanın geri kalanı bir anlaşma yapmanın bir yolu olup olmadığını görmek istiyor. Yıllardır bizden faydalandılar, yıllardır biz yanlış tarafta olduk ve size şunu söyleyeyim, bence bu inanılmaz olacak.”
Yatırımcılar Trump’ın tırmanan ticaret savaşını anlamaya çalışırken Wall Street, sert bir satış dalgasıyla sarsıldı.
Çoğu ülkenin müzakere kapısını açmasına rağmen Çin’in karşı hamlesi, piyasadaki belirsizliği daha da artırdı: Çin, Trump’ın gümrük vergilerine misilleme yaparak küresel ticaret savaşını tırmandırdı ve ABD hisse senetlerindeki satış dalgasını artırdı.
Dow, Nasdaq ve S&P 500 5%’in üzerinde değer kaybederken, Nasdaq 2022’den bu yana ilk kez 20%’nin üzerinde düşüşle ayı piyasasında kapandı.
Ancak bu görünüm de Trump’ı ağır ticaret politikaları konusunda geri adım atmaya ikna edemedi. Sosyal medya hesabında yaptığı paylaşımda Trump, “Sakin olun! Her şey yoluna girecek. ABD her zamankinden daha büyük ve daha iyi olacak!” dedi.
Dahası, söz konusu piyasa sarsıntısından günler sonra, Trump “ŞİMDİ ALMA ZAMANI!!! DJT.” dediği bir paylaşım yaptı. Başkan, bu paylaşımında kendisiyle bağlantılı Trump Media and Technology şirketine atıfta bulunuyordu.
Trump’ın paylaşımından saatler sonra DJT güçlü bir ralli yaşayarak başkanın söz konusu spekülatif hamlesi konusunda eleştirilere yol açtı.
9 Nisan: Vergiler ertelendi, borsalar bayram etti
Trump, Çin hariç çoğu “karşılıklı” gümrük vergilerini 90 gün süreyle askıya aldığını duyurdu. Trump’ın cezai gümrük vergileri konusundaki yaklaşımında değişiklik yapacağına dair herhangi bir işaret bekleyen yatırımcılar, sonunda harekete geçti ve hisse senetleri hızla yükseldi. Bu, S&P 500 için 2008’den bu yana en büyük tek günlük kazanç ve aynı zamanda modern tarihin üçüncü en büyük tek günlük artış oldu.
Tarihi rallisine rağmen, piyasa hâlâ Trump’ın 2 Nisan’da karşılıklı gümrük vergilerini açıklamadan önceki seviyesinin oldukça altında.
Ki bu artış da kısa süreli oldu: Beyaz Saray, Çin’e 145%’lik devasa bir gümrük vergisi getirme planını açıklayarak ticaret savaşını tırmandırınca, borsa yeniden düşüşe geçti. Dow, önceki gün 3.000 puana yakın yükselmesinin ardından 1.015 puan düştü.
Trump’ın gümrük vergisi politikası nedeniyle piyasalarda dalgalanmanın devam edeceği giderek daha açık hale geliyor.
Amerikan iş dünyasının simgesi olan Apple, ABD-Çin ticaret savaşından en çok etkilenen şirketlerden biri. Apple, uluslararası tedarik zincirlerine ve Çin’deki fabrikalarına büyük ölçüde bağımlı. Gümrük vergileri, Apple’ın iş modelini bozabilir.
16 Nisan: Sırada Powell mı var?
Fed Başkanı Jerome Powell, Trump’ın gümrük vergilerinin ekonomik etkisi konusunda sert bir uyarıda bulunarak, bunların enflasyona katkıda bulunabileceğini ve ekonomik büyümeyi yavaşlatabileceğini söyledi. Ancak bu uyarı, Trump’tan piyasalardaki gerginliği artıracak bir hamleyle sonuçlandı.
Trump, haftalar boyunca faiz oranlarını yeterince hızlı düşürmediği için Fed Başkanı Powell’a sert çıkıştı. Powell’a faiz oranlarını düşürmesi için -başarısız da olsa- lobi yapan Trump, sonunda Fed başkanının görevine son verilmesinin “an meselesi” olabileceğini ima etti.
📓 Başkanlar, ABD’nin para politikasını belirleyen Fed ile sık sık anlaşmazlığa düşse de, hiçbir ABD lideri, en azından merkez bankasının 1951’de işlevsel olarak bağımsız hale gelmesinden bu yana, Fed başkanını kovacak kadar ileri gitmedi.
Fed, siyasetten bağımsız olarak çalışır ve faiz oranlarını siyasi etkilenmeden belirler. Bir başkanın Fed’in politikasını kontrol etmeye çalışması, normdan büyük bir sapmadır ancak bu, Trump’ın Powell’a meydan okuduğu ilk olay değil.
Nixon’dan beri en kötü ekonomik performans
Trump’un göreve başladığı ilk 100 gün, 1970’lerden bu yana bir başkanın dört yıllık görev süresinin başlangıcı için borsa açısından en kötü dönem oldu.
CFRA Research’e göre, Trump’ın 20 Ocak’ta göreve başladığı tarihten 25 Nisan kapanışına kadar S&P 500 endeksinde yaşanan 7,9%’luk düşüş, Başkan Richard Nixon’ın ikinci döneminin başlangıcından bu yana en kötü ikinci 100 günlük performans oldu.
Nixon, enflasyonla mücadele için aldığı bir dizi ekonomik önlemin 1973-1975 resesyonuna yol açmasının ardından, 1973 yılında S&P 500’ün 9,9% düşüşüne tanık oldu. Nixon, daha sonra 1974 yılında Watergate skandalı nedeniyle istifa etti.
CFRA’nın verilerine göre, 1944’ten 2020’ye kadar seçim sonrası yıllarda, herhangi bir başkanın ilk 100 gününde S&P 500 ortalama 2,1% artış gösterdi.
Trump’ın başkanlık görevine başlamasıyla birlikte yaşanan hisse senedi düşüşünün şiddeti, kasım ayındaki seçim zaferinin ardından yaşanan ilk coşkuyla keskin bir tezat oluşturuyor.
O dönemde, eski iş adamının çok beklenen vergi indirimleri ve deregülasyonları gerçekleştireceğine dair güvenle S&P 500 tüm zamanların en yüksek seviyesine çıkmıştı. CFRA verilerine göre, seçim gününden göreve başlama gününe kadar S&P 500 3,7% değer kazandı.
Ayrıca seçim kampanyası döneminde verdiği vaatlerle kendisini bir kripto başkanı olarak konumlandıran Trump’ın kripto varlıklara yönelik bu desteğiyle Bitcoin 5 Aralık’ta tarihinde ilk 100 bin dolarlık psikolojik sınırı aştı. Trump’ın kripto vaatlerini hızla yerine getirememesi ve ticaret gerilimlerinin yol açtığı piyasa belirsizliğiyle Bitcoin 28 Şubat’ta kasım ayından bu yana ilk kez 80 bin doların altına düştü.
(Trump’ın görevdeki ilk 100 gününde kripto piyasalarındaki gelişmeler için bu içeriğimize göz atabilirsin.)
Trump, göreve başladıktan sonra yatırımcıların pek ciddiye almadığı diğer seçim vaatlerini, özellikle de birçok kişinin enflasyonu artıracağı ve ABD’yi resesyona sürükleyeceği endişesi taşıdığı agresif ticaret politikasını uygulamaya koyunca, yükseliş durdu ve ardından keskin bir düşüş yaşandı.
Nisan ayında, Trump’ın “karşılıklı” gümrük vergisi açıklaması sonrasında S&P 500, sadece iki günde 10% değer kaybetti ve kısa süreliğine ayı piyasasına girdi. Trump daha sonra bu açıklamanın bir kısmını geri aldı ve ülkelere anlaşmaları yeniden müzakere etmek için 90 gün süre verdi, bu da yatırımcıların endişelerini bir ölçüde yatıştırdı. Birçoğu, önümüzde daha fazla düşüş olacağından endişeli.
Borsalardaki bu gerilim ise en çok altına yaradı. Spot altın, bu yıl birden çok rekor tazeledi ve en son 22 Nisan’da 3.500 doları aşarak tarihi zirvesini gördü.
Altın, küresel ekonominin görünümüne ilişkin yaygın belirsizlik ortamında bu yıl değer kazandı. Sarı metal, tarihsel olarak ekonomik ve jeopolitik belirsizlik dönemlerinde güvenli liman olarak görülmektedir.
Ülkelerin karşılıklı gümrük vergileri kapsamında ABD ile müzakereleri devam ediyor. Bu süreç borsalardaki belirsizliğe katkıda bulunarak temkinli bir görünüme işaret ederken, Trump’ın daha ne gibi hamlelerde bulunacağı ve hangi politikalarını sürdüreceğini zaman gösterecek.
Burada yer alan bilgiler yatırım tavsiyesi içermez. Bilgi için: Midas Sorumluluk Beyanı
Bu içerik hazırlanırken faydalanılan kaynak: CNN, The Guardian, BBC, CNBC
