Ortadoğu’da artan tansiyon, sadece askeri boyutuyla değil, küresel ekonominin kırılgan dengeleriyle birlikte okunmalı.
Borsa İstanbul, jeopolitik risklerin artmasının etkisiyle gün içinde %4,5’e varan düşüşe sahne oldu. Son haftalarda faiz indirimi beklentisiyle yukarı yönlü ivme yakalayan BIST 100 endeksi, bu kazanımlarını neredeyse tamamen geri verdi.
Küresel piyasaların kalanında da benzer bir görünüm söz konusu.
Fakat, bu düşüşün temelinde, sadece İsrail’in İran’a düzenlediği saldırının yarattığı güvenlik endişeleri yok; aynı zamanda bu gelişmelerin Merkez Bankalarının politika alanlarını nasıl daraltacağına dair yeni bir endişe kümesi var.
İsrail’in İran’a düzenlediği saldırı sonrası ham petrol fiyatları %10’dan fazla yükseldi. Bu, son üç yılın en sert hareketi. Bu bağlamda, Rusya’da yükselen petrol fiyatlarının etkisiyle enerji hisseleri öncülüğünde endeks artıya geçti. Böylece Rusya borsası, küresel piyasalarda pozitif ayrışan nadir ülkelerden biri oldu.
İran gibi büyük bir ihracatçının sistem dışına itilmesi, arz yönlü bir şok anlamına geliyor. Ve enerji piyasaları, bu tür şoklara karşı artık çok daha hassas. Çünkü petrol sadece bir emtia değil, fiyatlama zincirinin en kritik halkası. Petrol yükselirse sadece benzin değil; üretim, taşımacılık, lojistik, hatta ekmek fiyatı bile değişir.
Tam da ABD’de enflasyonun düşüşe geçtiğine dair beklentiler artmıştı. Mayıs ayı verileri beklentilerin altında kalınca, bu iyimserlik daha da güç kazanmıştı. Nitekim birkaç haftalık bir arz krizi bile bu tabloyu hızla tersine çevirebilme riski taşıyor.
Üstelik sadece enerji değil, dış ticaret de fiyat baskısı yaratıyor. ABD, 23 Haziran’dan itibaren çelik bazlı ev aletlerine %50 vergi uygulayacak. Bu da enflasyonu içeriden besleyecek yeni bir baskı kanalı. Durgunluk riski hâlâ masadayken, enerji ve gümrük şoklarıyla enflasyon yeniden yukarı dönebilir. Bu iki tablonun bir araya gelmesi stagflasyona işaret ediyor.
Merkez Bankalarının pozisyonu yeniden tartışma konusu haline geldi
Petrol fiyatlarının aşağıya gelmesiyle birlikte birçok ülke yıl sonu enflasyon hedeflerini revize etmişti. TCMB de bu doğrultuda enflasyon hedefini %24’te sabit tutmuştu.
Fakat şimdi tablo değişiyor. Jeopolitik risklerin artması ve petrol fiyatlarının yeniden yükselmesi, TCMB’nin beklenen faiz indirimlerini rafa kaldırmasına, hatta gerektiğinde faizleri yukarı yönlü yapılandırmasına neden olabilir. Bu da BIST 100 endeksinin diğer endekslere göre neden daha sert düşüşle tepki verdiğini açıklıyor.
Avrupa borsaları, ABD vadelileri ve Asya piyasaları negatif bölgede seyrederken Ortadoğu borsaları ise cuma günü işleme kapalı olduğu için bölgedeki doğrudan fiyatlamalar henüz gözlemlenemiyor.
Şimdi, asıl soru şu: Bu yaşananlar geçici mi, yoksa kırılgan bir sistemdeki ilk zincirleme tepki mi?
Cevap, yalnızca savaşın süresinde değil. Petrolün nerede dengeleneceğinde, gümrük tarifelerinin ne kadar kalıcı olacağında ve merkez bankalarının bu yeni tabloya ne kadar esneklikle yanıt verebileceğinde gizli.
Burada yer alan bilgiler yatırım tavsiyesi içermez. Bilgi için: Midas Sorumluluk Beyanı
