Maliyet düşüşünün üretim artışıyla birlikte gerçekleşmesi ölçek ekonomisi olarak adlandırılır. Başka bir ifadeyle; üretimin maliyetle ters orantılı bir biçimde seyretmesi bu şekilde adlandırılır. Ölçek ekonomisi koşullarının gerçekleşmesi, işletmenin kârlılık açısından avantaja geçmesini sağlar.

Ölçek ekonomisi, tek başına tasarruf veya kârlılıkla ilişkili değildir. Bu iki unsur aynı anda gerçekleştiğinde ölçek ekonomisi durumu ortaya çıkar. Bu durumda, hizmet ve ürünün çapı artarken maliyet eşzamanlı olarak düşer. Söz konusu durumun gerçekleşmesi işletme için operasyonel verimlilik ve sinerji sağlar. Bu sayede, üretim esnasında birim değişken avantajı elde edilir.

Ölçek Ekonomisi Türleri Nelerdir?

Ölçek ekonomisi, belirli dönemler için geçerli olan bir durumdur. Bu koşulun sebebi, üretim hacmi ve kârlılığın sınırsız olmamasıdır. Maliyet düşüşü ve üretim artışının belli bir limiti olmak zorundadır. Kârlılık, belli bir orana ulaştıktan sonra sabitlenir. Düşük maliyet yüksek üretim dengesinde olan bir işletmenin olumlu atmosferi sürdürülebilir hâle getirmesi gerekir. Bu sürdürülebilirliği sağlamak için de söz konusu koşulları oluşturan unsurlar belirlenmelidir. Ölçek ekonomisi türleri, bahsi geçen durumu oluşturan sebeplere göre içsel ve dışsal olarak ikiye ayrılır.

Net Nakit Pozisyonu En Güçlü 10 Şirket

İçsel Ölçek Ekonomisi Nedir?

İşletmenin kendi koşullarından kaynaklanan denge içsel ölçek ekonomisi olarak adlandırılır. Üretim/maliyet dengesinin kârlılık lehine olması, işletmenin geçirdiği değişimlerin sonucunda ortaya çıkar. Böyle bir durumda, düşük masraflarla yüksek üretim hacmi elde etmek mümkün olur.

İşçilerin uzmanlaşması, kârlılık getiren üretim/maliyet dengesine örnek gösterilebilir. Örneğin; bir fabrikada çalışan işçiler işlerini öncekine göre daha kısa sürede yaptığında zamandan tasarruf edilir. Bu sayede, daha az kaynak harcayarak üretim yapmak mümkün olur. Böyle bir durumda, işletmenin sahip olduğu sermaye verimli bir biçimde kullanılır. Olumlu değişimler, şirketin yatırım için elverişli bir hâle gelmesini sağlar. Yüksek kârlılık, yatırımları teşvik ederek işletmenin sürdürülebilir bir istikrara sahip olmasına yardımcı olabilir.

Dışsal Ölçek Ekonomisi Nedir?

Dışsal ölçek ekonomisi, endüstriyel kaynaklı değişimlerden kaynaklanan bir denge sağlanmasıyla mümkün olur. Bu durumda üretim/maliyet dengesi, olumlu seyreden çevresel ve bölgesel koşullara bağlı olarak değişir. Ürünlere olan talebin artması, dışsal dengeye örnek gösterilebilir. Talep artışı, işletmenin daha çok ürün satmasını sağlar. Bu sayede, maliyetleri azaltarak yüksek üretim hacmi yakalamak mümkün olur.

Üretim/maliyet dengesini sağlayan bir diğer unsur enflasyon düşüşleridir. Enflasyon düştüğünde hammadde, lojistik ve tedarik gibi masraflar azalır. Böyle bir durumda işletmenin kaynaklarını arttırarak maliyetleri düşürmesi mümkün olur. Talebin artması, sermaye artışını doğal olarak tetikler.

Ölçek Ekonomisi Örnekleri Nelerdir?

Ölçek ekonomisi örnekleri getiri kriterlerine göre belirlenir. Üretim ile maliyet arasındaki denge bu hususta belirleyicidir. Maliyete karşılık alınan üretim hacmi ve kârlılık seviyesi, işletmenin söz konusu kritere göre nasıl bir durumda olduğunu gösterir. Örneğin; maliyet artmasına rağmen üretim azalıyorsa bu durumda negatif ölçek ekonomisi söz konusudur. İşletmenin kârlılık elde etmesi, söz konusu unsurun pozitif seviyede olmasıyla mümkün olur.

Eksik ölçek ekonomisi kavramını bir örnek üzerinden açıklamak mümkündür. Tedarik aksaklıkları sebebiyle ham madde sorunu yaşayan bir işletmenin maliyetini arttırması gerekir. Böyle bir durumda yeni tedarik anlaşmaları gerekebilir. Söz konusu arayış, üretimin kısa bir süreliğine azalmasına sebep olabilir. Bu durumda, üretim/maliyet dengesi negatif bir seviyeye gelmiş olur.

Ayrıca “Ekonomi ve Finans Haberleri” sayfamıza da göz atabilirsiniz..

Para piyasalarında, şirketlerin finansman ihtiyaçlarının karşılanması amacıyla farklı borçlanma araçları bulunur. Bu bağlamda “Özel sektör tahvilleri nedir?” konusu yatırımcılar ve borsayla ilgilenen bireyler tarafından merak edilir. Ödünç para bulmak amacıyla çıkarılan bu borçlanma araçlarından biri de özel sektör tahvilleridir. Özel sektör tahvili; devletin veya anonim ortaklıkların ödünç para bulmak için çıkardığı borç senedidir. Bu borçlanma aracı en az 1 yıl ve daha uzun vadeyle anonim şirketler tarafından ihraç edilir. Para arayışında olan şirketler, özel sektör tahvilleri aracılığıyla finansman noktasında ihtiyaçlarını karşılayabilir. 

Özel sektör tahvilinde, şirketlere yabancı sermaye üzerinden işlem yapılır. Yabancı sermaye, mevcut şirkete tahvil sahibi tarafından kullanıldırılır. Tahvil sahibi şirket, finansman kaynağı arayışında olan firmanın uzun vadeli alacaklısıdır. Bu iki şirket arasındaki hukuki ilişki ise vade süresi tamamlandığında sona erer. Ayrıca tahvil sahibi, finansman sağladığı şirketin kâr ve zarar riskine katılamaz. Özel sektör tahvili ihracında, kamu borçlanma aracı dışındaki işlemler, Sermaye Piyasası Kurulu düzenlemelerine tabidir. 

Özel Sektör Tahvilleri Özellikleri Nelerdir?

Özel sektör tahvillerinin kuponlu veya iskontolu olarak ihraç edilme imkânı bulunur. Özel sektör tahvili özellikleri arasında ise şirketlere uzun vadeli yatırım yapma olanağı tanıması yer alır. Şirketler kupon ödemeleri sayesinde düzenli gelir elde ettiğinden kazanç şansı yüksektir. Buna ek olarak yatırımcılar alış ve satış konusunda da kazancını koruyabilir. Piyasa hareketlerinden kaynaklı alış/satış fiyat farkı şirketlerin kârı üzerinde olumlu bir etki gösterir. 

Özel sektör tahvili işlemlerinde, alt limit kavramı bulunur. İşlemin alt limiti ise borçlanılan kıymetin cinsine göre değişiklik gösterir. Bunlara ek olarak tahvil ihraç eden şirketler için bazı riskler bulunur. Kuruluşlar, anapara ve faiz geri ödemelerinde yükümlülüklerini yerine getirmekte zorlanabilir. Bu durum tahvil getirilerini etkileyen önemli hususlardan biridir. Özel sektör tahvillerinde görülen bu risk devlet tahvillerine kıyasla daha yüksektir. Riskten kaynaklı olarak özel sektör tahvillerinde daha yüksek faiz geliri sağlanır. 

Güçlü Sektörlerin Rasyolarına Göre Cazip Hisseleri

Özel Sektör Tahvilleri Listesi Nedir?

Özel sektör tahvil ihracı; bankalar, şirketler ve kuruluşlar aracılığıyla gerçekleştirilir. Özel sektör tahvilleri listesi ise dolaşımdaki ihraç sunan kuruluşların yer aldığı bir tablodur. Piyasada kaynak arayışında olan şirketler, ihraç listelerini sürekli olarak takip eder. Özel sektör tahvilleri listesi sürekli değişim gösterip güncellendiği için yatırımcılar bu noktada aracı kuruluşlardan destek alır. Her ihracı takip etmenin zorluğu, finansman desteği isteyen firmaları yatırım şirketlerine yönlendirir. Özel sektör tahvilleri listesinde ihraç sunan kuruluşların borçlanma miktarı, vade süresi, dolaşımdaki Türk lirası gibi bilgiler sunulur. Yatırımcılar bu tip bilgilere takip ederek en iyi getiri hedefi sağlayan şirketlere yönelir. 

Özel Sektör Tahvilleri Faiz Oranları Nelerdir?

Özel sektör tahvillerinin vadesi en az 1 yıl olmak koşuluyla serbestçe belirlenir. İhraç edilen borç senetlerinde ise sabit veya değişken faiz uygulaması bulunur. Faizli satışlar çoğunlukla tek ya da birkaç aracı kuruluştan oluşan bir konsorsiyum aracılığıyla gerçekleştirilir. 

Özel sektör tahvilleri faiz oranları günlük alış ve satış verilerine göre değişiklik gösterir. Günlük olarak açıklanan faiz oranlarının takibi, getiri planlamasını doğru yapmak açısından son derece önemlidir. Ayrıca özel sektör tahvilleri vadesi dolmadan ikincil piyasalarda günün koşullarına bağlı olarak nakde çevrilebilir. Faizlerin düşüşü ise piyasadan beklenen getirinin kâr veya zararla sonuçlanmasına neden olabilir.

Piyasalarda gerçekleştirilen işlemlerde yatırımcılar her zaman kâr elde etmeyi hedefler. Emir; piyasalarda alış ve satış yaparken o an için geçerli en iyi fiyatta işlem yapılmasını öngörmeyi ifade eder. Piyasalarda işlem yapmaya ilgi duyan bireyler ‘’Özel limit fiyatlı emir nedir?’’ sorusunun cevabını merak eder. Özel limit fiyatlı emir, diğer adıyla OLFE, yatırım miktarının sadece fiyat girilerek sisteme aktarılması işlemidir. 

Özel limit fiyatlı emir işlemi sırasında para miktarı ‘’Sıfır-0’’ olarak sisteme girilir. Emir için belirtilen maksimum işlem değeri ise ‘’TL’’ şeklinde yazılır. Sistem, yatırımcının belirttiği tutarı aşmamak kaydıyla girilen limit seviyesinde en iyi fiyatlı emirlerden itibaren alış ve satışın tamamlanmasına izin verir. 

Özel Limit Fiyatlı Emirlerin Özellikleri Nelerdir?

Özel limit fiyatlı emir, her bir hisse senedi için ayrı ayrı belirlenir. Yatırımcının sisteme belirttiği fiyat dikkate alındığı için işlem hacmi güvenli bir şekilde sınırlandırılmış olur. Özel limit fiyatlı emir özellikleri arasında ödenmiş sermayenin en fazla %10’una kadar işlem yapılabilmesi yer alır. Bu tip emirler kısmi olarak eşleştirme işlemine uygun değildir. Özel emir işlemlerinin bir diğer özelliği de sisteme girildikten sonra eşleştirilmediği takdirde iptal edilebilir olmasıdır. Belirtilen fiyattan işlem yapılmadığı durumlarda kullanıcılar emri iptal ederek yeni işlem yapabilir. 

Norveç Varlık Fonu'ndan Türk Şirketlerine 1,3 Milyar Dolar Yatırım!

Özel Limit Fiyatlı Emir Nasıl Yapılır?

Piyasalarda yatırım yapmak isteyen bireyler ‘’Özel limit fiyatlı emir nasıl yapılır?’’ konusunu merak eder. Bu işlem için öncelikle yatırım kuruluşu seçilir. Ardından emrin nominal tutarı ve fiyat/getiri aracı belirtilerek sermaye piyasasına iletilir. Sisteme iletilen bu özel emir, sadece yatırım yapılacak kuruluş tarafından görülür. Yatırımcıların verdiği OLFE işlemine uygun limitler ile yatırım araçlarının piyasa fiyatları eşleştiğinde işlem gerçekleşir.  

Özel Limit Fiyatlı Emirlerin Geçerlilik Süresi Ne Kadardır?

Özel limit fiyatlı emir geçerlilik süresi, alış veya satış işlemi yapan yatırımcının sisteme bildirmesi ile başlar. Emir geçerlilik süresi ise günlük, iptale kadar geçerli, tarihli, gerçekleşmezse iptal et ve kalanı iptal et şeklinde farklı kategorilere ayrılır. Bu noktada günlük emir; sisteme miktarın girildiği gün içerisinde geçerlidir. Gün sonuna kadar emir eşleşmesi olmazsa piyasa sistemi tarafından emrin otomatik iptali gerçekleşir. 

Özel limit fiyatlı emir, sisteme bildirildiği saatten itibaren geçerliliğini sürdürür. İptale kadar geçerli emir seçeneği işaretlendiğinde ise eşleşmenin olmadığı durumlarda sistem tarafından işlem otomatik olarak sonlandırılır. Tarihli emir de yatırımcının belirttiği süre içerisinde aktiftir. Eğer belirtilen tarihe kadar eşleşmez olmazsa gün sonunda işlem yine iptal edilir. Kısacası emir için bir tarih veya limit belirleyerek geçerlilik süresini kendiniz seçebilirsiniz.

Özel emir, borsa piyasalarında büyük değişimlere yol açan bir yatırım kararıdır. Bu emirler, yatırım piyasalarında her seansta değişen günlük işlem fiyatları gözetilerek yapılan hisse alış ve satış işlemleridir. Özel emir, bir hissenin fiyat ve zaman kıstasına uyduğu hâllerde devreye alınarak işleme açılmış olur.

İlk olarak gerçekleştirilmek istenen işlem için uygun bulunan yatırım kuruluşu seçilir. Bu işlem sırasında özel emrin yazılı tutarının, başlangıç tarihinin ve sermaye piyasası aracının da belirlenmesi gerekir. İşlem, sistemde kayıt altına alındıktan sonra sadece belirlenmiş olan yatırım kuruluş tarafından görüntülenebilir.

Yabancı Yatırımcının İlgisini Çekebilecek Cazip Hisseler

Özel Emir Kullanım Amacı Nedir?

Özel emir; amacı, yatırımcıların günlük piyasaları kontrol etmesine gerek olmadan stratejik kararlarını önceden tasarlaması olan bir direktifir. Yatırımcının portföyünde bulunan stoklar, alışlar ve satışlar piyasa fiyatlarına göre değerlendirilir ve istenilen düzeye ulaştığında tetiklenir. Özel emir kararlarının en önemli özelliği yalnızca verildikleri gün içinde geçerli olmalarıdır. 

Bu emirlerin iletimi; işlemi gerçekleştirilmek istenen kuruluşun nominal tutar, getiri, valör gibi kritik bilgileri girildiğinde sağlanır. Yatırım kârı elde etmek amacıyla alım ve satım kararlarına yönelik verilen özel emirler istenen kriterlere uyduğu takdirde işleme alınır. Stokların yetersiz olduğu durumlarda bu emirler kullanım dışı kalır.

Özel Emir Türleri Nelerdir?

Özel emirler ile portföyde bulunan hisseler için belirli kararlar baştan alınarak ilerlenir. Özel emirler, ana piyasada gözüken fiyatları etkileyen bir güce sahiptir. 5.000 ve üzeri sözleşme içeren emirler özel olarak değerlendirilir. Bu emirlerde borsanın onayı gereklidir. Hisse hareketleri yatırımcının belirlediği seviyelerde gerçekleşmeye başladığında verilen emir tetiklenerek borsaya iletilir. Tavan taban fiyat kısıtlamaları, geçerlilik tarihleri ve farklı hisselere göre alınan kararlar özel emir türlerine çeşitlilik kazandırır. Birden fazla emirin devrede olması hâlinde işlemlerin sırası, kaynakların türü ve yeterliliğine göre belirlenir.

Özel Emir Yöntemleri Nelerdir?

Alıcıların portföyünde bulunan hisselerin özel koşullar içinde değerlendirilmesi mümkündür. Kâr al/zarar durdur, süreli, parçalı, şartlı, zincir, biri diğerini iptal eden, koşula bağlı, gerçekleşmezse geçersiz say gibi özel emir yöntemleri bulunur. Tüm emir yöntemleri günlük fiyat hareket sınır alanı içinde değer görür. Bu kuraldan bağımsız işleyen emir türleri ise özel tarihliler ve iptale kadar geçerli olanlardır. 

Emir işlem sıralamasında, satımlarda daha düşük fiyatlı olanlar önceliklidir. Alımlarda ise daha yüksek fiyatlı emirler önce karşılanır. Limitli emirlerde fiyat girme zorunluğu bulunur. Kapanış fiyatlarına bağlı olan emirler ise gün sonunda hesaplanan uzlaşma ücreti üzerinden işlem gerçekleştirme yöntemidir. Koşula bağlı emirler; seans, günlük, iptale kadar geçerli ve tarihli seçeneklerinden biri aktif edildiğinde geçerlilik kazanır.

Anonim ve limited şirketlerin ortakları arasında sermaye değerini gösteren bir sözleşme yapılır. “Ödenmiş sermaye nedir?” sorusunun cevabı, bu değerin bir kısmının nakit olarak yatırılmasını ifade eder. Sözleşmeye konu olan sermaye, şirket ortaklarının taahhüt ettiği miktarın nakden ödenen kısmıdır. Bu kavram, şirket sözleşmelerinde geçen asıl sermaye ile ödenmemiş bölüm arasındaki farkı gösterir. 

Bu parasal varlık, anonim ve limited şirketlerin öz kaynaklarını oluşturur. Şirketler, bu sermayelerini hesaplamak için tüm yatırımlarını ve mal varlıklarını göz önünde bulundurur. Ayrıca bu sermaye türü, şirketlerin hisse senedi satışlarını da etkiler. Firmaların hisse senedi piyasasındaki değerini göstermek için ödenmiş sermaye oldukça önemlidir.  

Ödenmiş Sermaye Formülü Nedir?

Anonim ve limited şirketlerin hesaplamak zorunda olduğu bu sermaye, kâr açısından önem taşır. Şirketler, bedelli sermaye artırımına giderek ödenmiş tutardan kazanç elde edebilir. Bu nedenle söz konusu sermaye türünü doğru hesaplamak oldukça önemlidir. Ödenmiş sermayenin formülü şöyledir:  

Hisse Senedi x Hisse Nominal Değeri = Ödenmiş Sermaye  

Bahsi geçen payı hesaplarken esas sermayenin 5 katı dikkate alınır. Bununla birlikte her anonim ve limited şirketin ödenmiş sermayeyi hesaplaması ve yatırması mecburidir. 

Ödenmiş Sermaye Nasıl Hesaplanır?

Ödenmiş sermaye hesabı yapılırken dikkate alınması gereken bazı unsurlar vardır. Bunların başında şirketin toplam yatırım tutarı gelir. Ayrıca firmanın sahip olduğu tüm mal varlığı, hesaplamada dikkate alınır. Şirketin ek yatırımları da bu hesabın sonucunu etkileyen unsurlardan biridir. 

Bu sermayenin hesaplamasını yapmadan önce şirketin mevcut hisse sayısının bilinmesi gerekir. Bunun yanı sıra hisse nominal değerinin hesaplanmış olması şarttır. Çünkü nominal hisse değeri, aynı zamanda şirketin esas sermaye tutarını gösterir.

Borsada Hisse Seçme Rehberi: Beta Katsayısı Mucizesi

Ödenmiş Sermaye Hesaplama Örneği Nedir?

Ödenmiş sermaye hesabı ana sözleşmede yer alır. Bu tutar, 500 sermaye hesabı grubuna girer. Bu değeri hesaplamak için ödenmemiş sermaye hesabı (-) grubu da kullanılabilir. Ödenmiş sermayeye şu örnek verilebilir: 

A şirketinin hisse adedi tutarı 50 milyondur. Bahsi geçen firmanın hisse nominal değeri ise 1000’dir. Bu sermayeyi bulmak için “hisse adedi x hisse nominal değeri” formülü uygulanır. Böylece 50.000.000 x 1000 = 50.000.000.000 sonucuna ulaşılır. Bahsi geçen sermayeyi bu sayede bulmak mümkündür. Ancak bu hesaplamada sonucun, şirket piyasa değerini yansıtmadığı gözden kaçırmamalıdır. Elde edilen sonuç, söz konusu hisse adedinin piyasaya çıkarıldığı dönemdeki sermayesini gösterir.