Ekolojik Ayak İzi Nedir? Nasıl Hesaplanır?

Ekolojik ayak izi kavramı, insanlık olarak mavi gezegenimizde yol açtığımız sorunları iyi anlamak ve doğru değerlendirmek için devrim niteliğinde bir yaklaşım. Peki, bu yaklaşım tam olarak neye mi hizmet ediyor? Ekolojik ayak izi kısaca, dünyayla olan ilişkimizin net ve kapsamlı bir resmini çiziyor!

Ekolojik ayak izinin hem bireysel hem de kitlesel düzeyde sağladığı en temel kazanımın, mevcut tüketim kalıplarının sürdürülemezliğinin farkına vardırması olduğu söylenebilir. Çünkü ne yazık ki dünyanın kaynakları sınırsız değil. Üstüne üstlük hızla çoğalan nüfus da bu tükenebilir kaynaklar üzerinde giderek artan bir talep oluşturuyor. Bu da kaynakların hızla tüketilerek, uzun vadede sürdürülemez düzeyde atık üretilmesi gibi endişe verici sonuçlara yol açıyor.

İnsanlık tarafından tüketilen kaynakları ve üretilen atıkları ölçen ekolojik ayak izi, mevcut yaşam alışkanlıklarının sürdürülebilirliğini ve dünyanın insanları besleme kapasitesini ölçmeye yardımcı olan bir yöntem. Yani ekolojik ayak izini ölçerek insanların çevre üzerindeki zararlı etkilerini azaltmak ve daha sürdürülebilir bir geleceğe doğru ilerlemek için yapılması gerekenleri belirlemek mümkün! Peki, nasıl? Bu önemli sorunun yanıtı ve çok daha fazlası yazının devamında seni bekliyor!

Ekolojik Ayak İzi Nedir?

Ekolojik ayak izi, tüketilen doğal kaynakların yanı sıra üretilen zararlı atıkların ve kirliliğin boyutunu da ölçmenin bir yolu. İnsanların ekosistem ve doğal kaynaklar üzerindeki taleplerini temsil eden, yani basitçe çevreye olan etkilerini ortaya koyan bu kavram, 1990’ların ortalarında Mathis Wackernagel ve William Rees tarafından ortaya atılmış olup o zamandan beri sürdürülebilirlik için bir gösterge olarak uygulanmaya devam ediyor.

Günümüzde gittikçe artan dünya nüfusunun tüketime olan açlığı, dünyanın mevcut kaynaklarında açık oluşmasına sebebiyet veriyor. Ekolojik ayak izi ölçümü sayesinde ise tüketilen kaynakları yenilemek ve ortaya çıkan atık ürünlerin zararlı etkilerini saf dışı bırakmak için kaç hektar orman, mera, tarım arazisi ve deniz alanına ihtiyaç duyulduğu saptanabiliyor. Aynı zamanda ekolojik ayak izi, karbon ayak izine ek olarak diğer çevresel etmenleri de dikkate alıyor.

Ekolojik Ayak İzi Örnekleri Nelerdir?

Ekolojik ayak izi, birden fazla etkenin birleşiminden oluşuyor. Bu nedenle ekolojik ayak izini kendi bileşenlerine ayırmak, her bir bileşenin insanlığın gezegen üzerindeki genel talebinde nasıl rol oynadığını göstermesi bakımından değer taşıyor. Bu bileşenler arasında en çok dikkati çeken ise küresel olarak hızla büyüyen karbon ayak izi!

Karbon Ayak İzi

Karbon ayak izi bir bireyin, kuruluşun veya topluluğun faaliyetleri sonucunda atmosfere salınan karbondioksit miktarını ifade ediyor. Karbon ayak izi ölçümü, genellikle insan faaliyetlerinin çevresel etkilerini değerlendirmek ve çevresel ayak izlerini azaltmalarına yardımcı olmak gibi hedeflerle kullanılıyor.

Bir kişinin karbon ayak izini hesaplamak için arabasının emisyonu, evini ısıtma şekli ve elektrik kullanımı gibi günlük faaliyetlerinin bir sonucu olarak atmosfere salınan karbondioksit miktarı dikkate alınıyor. Bu bilgi ise salınan karbondioksit miktarını azaltmak amacıyla kişileri mevcut yaşam tarzlarında değişiklik yapmaya teşvik ediyor.

Orman Ayak İzi

Orman ayak izi, orman ürünlerini tedarik etmek için gereksinim duyulan yıllık  yakacak odun, kâğıt hamuru, kereste ve odun ürünleri alanının hesaplanmasıyla elde ediliyor.

Yapılandırılmış Alan Ayak İzi

Yapılandırılmış alan ayak izi, insanın ihtiyaçlarını karşılamaya yönelik oluşturulan yapılar tarafından kapsanan arazi alanının hesaplanmasıyla elde ediliyor. Yollar, otoparklar, evler ve binalar, endüstriyel yapılar ve hidroelektrik enerji üretimi için rezervuarlar da bu çerçeveye dahil!

Global Footprint Network (Küresel Ayak İzi Ağı), yapılaşmış tüm arazilerin daha önce tarım arazisi olan yerleri kapladığını varsayıyor. Bu varsayım ise insan yerleşimlerinin genellikle işlenebilme potansiyeline sahip verimli alanlarda yer aldığı gözlemine dayanıyor.

Tarım Arazisi Ayak İzi

Tarım arazisi ayak izi hayvan yemi, yağ bitkileri, kauçuk ve insanın beslenmesi bakımından gereksinim olan gıdaların üretimi için ihtiyaç duyulan tüm ekili alanların hesaplanmasını ifade ediyor.

Balıkçılık Sahası Ayak İzi

Balıkçılık sahası ayak izi, su ürünleri yetiştiriciliğini teşvik etmek ve avlanılan deniz canlılarını yeniden stoklamak için gereken su ekosistemlerine olan talebi ifade ediyor.

Otlak Ayak İzi

Otlak ayak izi, çiftlik hayvanlarının beslenmesini sağlamak için bitkisel yemlere ek olarak kullanılan otlak alanı ölçüyor. Otlatma arazisi, ekili meraların yanı sıra yabani otlaklar ve çayırlar da dahil olmak üzere hayvanlara yem sağlamak için kullanılan tüm otlakları kapsıyor.

Ekolojik Ayak İzi Nasıl Hesaplanır?

Global Footprint Network tarafından geliştirilmiş bir kavram olan ekolojik ayak izi, insanın çevre üzerindeki etkisini ölçüyor. Buna göre ne kadar çok tüketim olursa o denli fazla kaynak kullanımı oluyor. Bu da kirliliği beraberinde getiriyor. Tek bir kişinin ekolojik ayak izini hesaplamak mümkün olduğu gibi şehir, belirli bir bölge, ülke ya da tüm dünya için de ekolojik ayak izi hesaplaması yapılabiliyor.

İnsanlar, hayatta kalmak için yiyecek, barınak ve ısınmaya ihtiyaç duyuyor. Gezegenin ekolojik kaynakları da bu ihtiyaçların karşılanmasına yardımcı oluyor. Bunun sonucunda en çok merak edilen soru ise kaynakları ne kadar tükettiğimiz oluyor. Bu soruyu cevaplamak ekolojik ayak izi kullanılarak mümkün oluyor. Ekolojik ayak izi, malların kullanım miktarı olan tüketim değişkeniyle üretim alanı ve nüfusun çarpımından yola çıkılarak hesaplanıyor. Yani formül şöyle:

Ekolojik Ayak İzi Sıralamasında İlk 10 Ülke Hangisidir?

Global Footprint Network tarafından açıklanan ve küresel hektar üzerinden hesaplanan verilere göre, ülkelerin ekolojik ayak izi sıralamasında Çin başı çekiyor. Listede Çin’in hemen ardından ABD, onun arkasından da Hindistan geliyor. Türkiye listenin 14’üncü sırasında yer alıyor. Ekolojik ayak izi sıralamasının ilk 10’unda bulunan tüm ülkeler ise şunlar:

Ekolojik Ayak İzi Nasıl Azaltılır?

Ekolojik ayak izini azaltmak çevreyi ve canlılığın geleceğini düşündüğünüzü göstermek için kesinlikle etkili bir yol! Bu sayede sürdürülebilir bir yaşam tarzını benimseyerek küresel çevre krizi yaşanmasının önüne geçilmesine katkıda bulunabilirsiniz. Aşırı üretim ve tüketimin yol açtığı büyük kirlilik, neyse ki günlük alışkanlıklarında yapacağın birkaç düzenleme sayesinde oldukça düşük bir seviyeye çekilebilir. Peki, neler yapabilirsin?

• Atıklarını düzenli olarak toplayarak geri dönüşüme uygun şekilde ayırabilirsin.
• Enerji tüketimini azaltmak için enerji verimliliği yüksek cihazlar kullanabilirsin.
• Doğal kaynakları koruma altına almak için ormanları yeniden yeşertme programlarına destek verebilirsin.
• Tek kullanımlık plastik ürünlerden kaçınabilir, geri dönüştürülebilir malzemelerden üretilen ürünlere öncelik verebilirsin.
• Daha fazla bisiklet kullanarak veya toplu taşıma araçlarını tercih ederek emisyona yol açan özel araçların kullanımını azaltabilirsin.
• Biyolojik çeşitliliği koruma ve çevreye duyarlılık konusunda yapılan çalışmalara katılabilir ya da destek olabilirsin.
• Doğal kaynakların verimli kullanımında çok önemli bir çözüm sunan güneş, rüzgâr veya hidroelektrik gibi yenilenebilir enerji kaynaklarının kullanımının yaygınlaşmasını destekleyebilir ve kendi binanda da bu kaynaklara öncelik verebilirsin.
• Enerji verimliliğini artırmak için ev ve iş yerlerinde ısıtma, soğutma ve aydınlatma sistemlerini optimize edebilirsin.

Yenilenebilir Enerji En Güçlü Çözüm! 

Ekolojik ayak izini azaltmak için hem bireysel hem de ülke çapında pek çok çözüm üretmek mümkün! Bunlardan biri olan yenilenebilir enerji kaynakları ise geleceğin dünyasını şekillendirecek asıl güç olarak öne çıkmayı başarıyor. Peki, gezegenimizi kirleten fosil yakıtları tarihe gömmeye hazırlanan yenilenebilir enerji şirketlerinin hisselerine Midas üzerinden ulaşabileceğini biliyor muydun? Android veya iOS uygulama marketleri üzerinden akıllı telefonuna Midas uygulamasını indirebilir, yatırım hesabını açarak geleceğin dev şirketlerinin kazancına sen de ortak olabilirsin!

Hisse senetleri riskli yatırım ürünleridir. Şirketlere ortaklık, hem kârlarına hemde zararlarına ortaklık anlamına gelir. Ana paranızdan kâr etme ihtimaliniz olduğu gibi, zarar etme ihtimalinizde bulunmaktadır.

Ayrıca bakınız: İklim Değişikliği Nedir? İklim Değişikliğinin Nedenleri Nelerdir?