Şirketlerin finansal dünyada ne kadar büyük bir oyuncu olduklarını merak ettin mi? Şirketlerin ya da kurumların mali gücünü anlaman, yatırım kararlarından bankacılık işlemlerine kadar birçok alanda hayati önem taşır. Bir şirketin ya da bankanın sahip olduğu her türlü varlığın toplam değerini gösteren aktif büyüklük kavramını öğrenerek piyasa hareketlerini daha iyi değerlendirebilirsin. Çünkü aktif büyüklük mali gücün aynası gibidir. Nakitten fabrikalara, alacaklardan patentlere kadar her şeyi kapsar. Mesela bir şirketin milyarlarca liralık varlığı varsa bu onun piyasada ne kadar ağırlığı olduğunu gösterir. Fakat sadece büyük olmak yetmez, bu varlıkların ne olduğu, nasıl hesaplandığı ve ne anlama geldiği de önemli. Peki, aktif toplamı nasıl hesaplanır? Finansal okuryazarlığını artırmak için hazırsan aktif büyüklük kavramını adım adım keşfetmeye başlayalım!
Aktif Büyüklük Nedir?
Bir şirketin cebinde ne var ne yoksa topladığında ortaya çıkan rakam, aktif büyüklüktür. Yani şirketin bilançosunda listelenen tüm varlıklarının para cinsinden değeridir. Nakit paralar, alacaklar, binalar, makineler, hatta patentler bile hesaba katılır. Diyelim bir fabrika sahibi şirket var, onun aktif büyüklüğü sadece o fabrikanın değerinden ibaret olmaz. Bankadaki parası, müşterilerden alacakları, stoklarındaki ürünler ve hatta markasının değeri de bu toplamın içindedir. Yatırımcılar için söz konusu rakam, şirketin piyasadaki yerini ve ekonomik gücünü ölçmenin en hızlı yoludur. Yüksek bir aktif büyüklük, genellikle sağlam yapıya işaret eder, fakat işin sırrı sadece büyüklükte değil, varlıkların kalitesinde yatar.
Aktif büyüklük finansal analizde pusula gibi çalışır. Bankanın aktif büyüklüğünü ele aldığımızda verdiği kredilerden tut, sahip olduğu tahvillere kadar her şeyi içerir. Ancak sadece rakama bakmak yetmez, tüm varlıkların ne kadar çabuk nakde çevrilebildiğini ya da şirketin borçlarını nasıl dengelediğini de düşünmelisin. Örneğin; teknoloji şirketinin patentleri milyonlarca lira değerinde olabilir ama bunları hemen satıp paraya çevirmek zordur. O yüzden aktif büyüklüğü incelerken varlıkların türünü ve şirketin sektörünü de hesaba katmalısın. Aktif büyüklük ve bileşenleri sayesinde şirketin mali yapısını çözmen için sağlam bir başlangıç yapmış olursun.
Aktif Varlık Nedir?
Şirketin elindeki ekonomik kaynaklar, yani aktif varlıklar, aktif büyüklüğün yapı taşlarıdır. Her biri şirketin işini yürütmesini sağlayan kalemlerin tamamını kapsar. Nakit para, müşterilerden alacaklar, depolarındaki ürünler, fabrikalar, hatta marka değeri gibi soyut şeyler aktif varlıklardır. Kısa vadede nakde dönebilenler (dönen varlıklar) ve uzun vadeli olanlar (duran varlıklar) olmak üzere kabaca ikiye ayrılır. Bir perakende zincirinin kasasındaki para ya da mağazalarındaki ürünler dönen varlıklardır çünkü hızlıca satılıp nakit olur. Öte yandan mağaza binaları ya da teslimat araçları gibi şeyler duran varlıklardır. Bu kalemler şirketin iş modeline göre değişir ve yatırım kararlarında önemli ipuçları verir.
Her sektörde aktif varlıkların yapısı da değişkenlik gösterebilir. Bankanın elinde krediler ve tahviller ağırlıktayken üretim şirketinde makineler ve stoklar öne çıkar. Örneğin; yazılım şirketinin en değerli varlığı, yazdığı kodların veya patentlerin değeri olabilir. Varlıkların likiditesi, yani ne kadar hızlı nakde çevrilebildiği ise şirketin esnekliğini gösterir. Bunun nedeni ise nakit paranın anında kullanılabilmesidir. Tahviller hızla nakde çevrilebilirken fabrika satmak aylar sürebilir. Yatırım yaparken dikkat etmen gereken varlıkların kalitesi ve şirketin iş modeliyle uyumudur. Ancak bu sayede şirketin mali gücünü daha iyi tartabilir ve yatırım kararlarını sağlam bir zemine oturtabilirsin.
Aktif Büyüklük Toplamı Nasıl Hesaplanır?
Şirketin mali çapını ölçmek, bilançosundaki varlıkları toplamakla başlar. Aktif büyüklük, dönen ve duran varlıkların toplamı olduğundan oldukça basit bir formülü vardır: Aktif Büyüklük = Dönen Varlıklar + Duran Varlıklar.
Dönen varlıklar, 1 yıl gibi kısa vadede nakde dönebilen kalemlerdir. Kasadaki para, müşterilerden alacaklar, satılmayı bekleyen ürünler. Duran varlıklar ise uzun vadeli yatırımlardan oluşur. Binalar, makineler, patentler olabilir.
Örneğin; bir şirketin 20 milyon TL nakit, 15 milyon TL alacağı, 10 milyon TL stoku (dönen varlıklar), 50 milyon TL gayrimenkulü ve 25 milyon TL ekipmanı (duran varlıklar) varsa
Aktif büyüklük= 20 + 15 + 10 + 50 + 25 = 120 milyon TL’dir. Yani şirketin ekonomik değerini 120 milyon TL olarak değerlendirebilirsin. Hesap yaparken bilançonun doğruluğu her şeyden önemlidir. Çünkü gayrimenkulün değeri piyasadaki dalgalanmalara göre değişebilir.
Hesaplamada Karşılaşılabilecek Tuzaklar
Rakamları toplamak kulağa basit gelse de bazı detaylar hesaplama sürecini karmaşıklaştırabilir. Şirketin bilançosunda varlıklarının değeri eskiyse gerçek piyasa koşullarını yansıtmayabilir. Fabrikanın bilanço değeri 10 milyon TL görünse de piyasada 15 milyon TL edebilir. Bu gibi farklar aktif büyüklüğü şişirebilir ya da küçültebilir. Ayrıca patentin değeri gibi maddi olmayan varlıklar subjektif olabilir ve uzman görüşü gerektirebilir. Bu tür tuzaklardan kaçınmak için daha önce de belirttiğimiz gibi bilançoyu dikkatle incelemelisin.
Likidite farkları da hesaplama sırasında gözden kaçmamalıdır. Çünkü nakit anında kullanılabilir ama bir arsayı satmak zaman alır. Nakde çevirme süresi de şirketin kısa vadeli borçlarını ödeme gücünü etkiler. Yani şirketin aktif büyüklüğü büyük görünse de varlıklarının çoğu likit değilse nakit sıkışıklığı yaşayabilir. Küçük ama hayati detayları bilmek, hesaplama sonuçlarını daha iyi yorumlamanı sağlar. Bilançoyu okurken yapman gereken varlıkların hem değerini hem de likidite durumunu tartmaktır. Böylece daha gerçekçi bir tablo çizebilirsin.
Özet
Aktif büyüklük, şirketin bilançosundaki tüm varlıkların toplam değerini ifade eder ve mali gücünü ölçmenin temel yoludur. Aktif varlıklar nakit, alacaklar, gayrimenkul ve patentler gibi kalemlerden oluşur. Dönen ve duran varlıklar olarak sınıflandırılır. Hesaplama ise tüm varlıkların toplamıyla yapılır ama doğru değerleme için likiditeyi dikkate almayı unutmamalısın. Yatırım analizinde ise şirketin ölçeğini ve istikrarını gösterse de borçlar ve kârlılıkla birlikte değerlendirmeye özen göstermelisin. Dolayısıyla aktif büyüklük, şirketin operasyonel gücünü ve sektörel konumunu tartmada rehber olur.
Hisse senetleri riskli yatırım ürünleridir. Şirketlere ortaklık, hem kârlarına hemde zararlarına ortaklık anlamına gelir. Ana paranızdan kâr etme ihtimaliniz olduğu gibi, zarar etme ihtimalinizde bulunmaktadır.
