Hazine bonosu, devletlerin kısa vadeli finansman ihtiyaçlarını finanse etmek amacıyla bir yıl veya bir yıldan az vadelerle ihraç edilen borçlanma araçlarıdır. Devlet güvencesine sahip, sabit getirili, yüksek likiditeye sahip ve risksiz yatırım enstrümanlarıdır. Türkiye’de hazine bonosunu Hazine ve Maliye Bakanlığı çıkarır. Bütçe açıklarının dönemsel olarak karşılanması ve hazinenin geçici nakit ihtiyacının giderilmesi amacıyla ihraç edilir.
Hazine Bonosu Özellikleri
Bu özellikler şu şekilde sıralanmaktadır;
- Bonolar emre muharrer senet olarak da adlandırılır.
- Risksiz bir yatırım aracı olduğundan dolayı, yatırımcılar tarafından portföylerini çeşitlendirmek için tercih edilir.
- Hazine bonoları hisse senetlerinden farklı olarak herhangi bir ortaklık hakkı doğurmaz. Yalnızca devletten anapara ve faiz miktarı kadar alacak hakkı ortaya çıkar.
- Bono fiyatları faiz oranlarıyla zıt olarak çalışır. Yani faiz oranları düşünce bono fiyatları yükselir, faiz oranları yükseldiğinde bono fiyatları düşer.
Net Nakit Pozisyonu En Güçlü 10 Şirket
Hazine Bonosu Nasıl Alınır?
Bireysel yatırımcılar, aracı kurumlar ve bankalar aracılığıyla hazine bonosu satın alabilir. Satın alım yapabilmek için önce bir hesap açtırmak gerekir. Bu süreçte banka şubeleri, telefon, mobil bankacılık veya internet bankacılığı üzerinden hazine bonosu işlemleri yapılabilir.
Hazine bonoları istenirse vade sonuna kadar elde tutulabilir, ya da faiz oranlarındaki değişikliklerden getiri elde etmek amacıyla vadesi dolmadan ikinci el piyasada alım satım işlemleri gerçekleştirilebilir.
Hazine Bonosu Getirisi Nasıl Hesaplanır?
Hazine bonoları, belirli bir faiz oranı üzerinde iskonto yapılarak üzerlerinde yazılı nominal değerinin altındaki bir fiyattan ihraç edilir. Hazine bonosu alanlara vade sonunda anaparalarıyla birlikte faiz getirisi ödenir. Reel faiz oranı yani enflasyon oranı ile nominal faiz arasındaki fark, yatırımcının hazine bonosundan alacağı getiriyi belirler. Hazine bonosunun iki şekilde tahsil edilmesi mümkündür:
- Birincisi, vade bitip ödeme zamanı geldiğinde elde tutulan bononun verilerek tahsilatın yapılmasıdır.
- İkincisi ise, vade bitimi gelmeden bonoyu iskonto ettirilerek (değerini düşürerek) tahsilatının gerçekleştirilmesidir.
Vadesi bitmeden önce bozdurulması durumunda, bozdurma günü geçerli olan faiz oranından faiz hesaplaması yapılır. Satın alındığı gün geçerli faiz oranı ile bozdurulduğu gün geçerli olan faiz oranının farklı olması halinde, alınması planlanan faiz tutarına göre artma veya azalma gerçekleşir. Böylece, vadesinden önce bozdurulan bonodan kârın aksine zarar da edilebilir. Hazine bonosunun faiz getirisi aşağıdaki yolla kolayca hesaplanabilir:
“Bono getirisi = (Basit faiz / 365) x (Anapara / 100) x Vadeye kalan gün sayısı”
Hazine Bonosu ve Devlet Tahvili Arasındaki Fark
Yatırımcısına faiz getirisi sunan hazine bonosu ile devlet tahvili arasındaki esas fark vade süresidir. Hazine bonosu vadesi 1 yıldan kısa borçlanma aracı için kullanılırken, devlet tahvili 1 yıldan uzun borçlanma araçları için kullanılır.
Hazine Bonosu Zarar Eder mi?
Sabit getirili menkul kıymet grubuna giren hazine bonoları, vade bitimine kadar elde tutulduğu sürece zarar etme riski bulunmaz fakat yüksek enflasyondan etkilenebilir. Vadesi dolmadan önce bozdurulmak istendiğinde ise, o günkü bono fiyatları satın aldığınız fiyattan daha düşük olabilir ve zarara uğratabilir.
Devlet Neden Hazine Bonosu Çıkarır?
Devletler kısa vadeli bütçe finansmanı ihtiyacının giderilmesi amacıyla bono ihraç eder. Devletin gelirlerinin giderlerinden az olduğu durumda, ya gelirlerini artırması ya giderlerini kısması veya borçlanması gerekir. Hazine bonoları da borçlanma sınıfında yer alan devlet iç borçlanma senetleridir. Genellikle 3 ay, 6 ay veya 1 yıl vadeli olarak borçlanması anlamına gelir. Vade bitiminde aldığı anaparayı ve söz verdiği faizi öder.
Devletler, hazine bonosu ihracında moratoryum hariç her şartta ödeme yapılmasını garantiler. Bu sayede risk iştahı düşük garantici yatırımcılar tarafından ve düşük vergi avantajından faydalanmak isteyenler tarafından tercih edilir.
Hazine Bonosunda Vergilendirme
01.01.2006 tarihinden sonra ihraç edilen hazine bonolarından elde edilen alım satım kazançları ve faiz gelirleri, %10 oranında stopajla vergilendirilir. Resmi Gazete’de yayımlanan cumhurbaşkanı kararıyla hazine bonosu ve devlet tahvillerinden elde edilen kazançlardaki stopaj oranı 2022 yılı sonuna kadar %0 olarak değiştirildi. Bu sayede 2022 sonuna kadar bonolardan elde edilen gelirler, vergisiz olarak nitelendirilir.
Hazine Bonosu Avantajları
- Hazine bonoları, bankalar tarafından teminat olarak kabul edilir ve emanet hesaplarında ücretsiz olarak saklanabilir.
- Riski bulunmayan bir yatırım aracıdır, ödemeler devlet güvencesi altındadır.
- Vade dolunca elde edilecek toplam para ve faiz belirlidir.
- Vadesi bitmeden önce istenen oranda faiz elde edilemese de kolaylıkla satılabilir, nakde çevrilebilir.
- İhraçtan sonra faiz oranlarının düşmesiyle hazine bonosunun fiyatı yükselir. Böylece vadenin sonunu beklemeden satış yapma yoluyla yüksek getiri elde edilebilir.
Hazine Bonosu Dezavantajları
- Yüksek enflasyon, kurdaki dalgalanmalar ve piyasadaki tedirginlikler hazine bonosu fiyatları üzerinde negatif etki oluştur.
- Ülke ekonomisinde yaşanan belirsizlikler ve istikrarsızlıklar, hazine bonolarının değerinde kayba yol açar.
- Faizlerde yükseliş olması bonolarda değer kaybına sebep olur.
- Devletin borçlarını ödeyemeyeceğini açıkladığı durumda yani moratoryum ilan edildiğinde ihraç edilen hazine bonoları geçersiz kabul edilir.
