Günümüzde küreselleşen ekonomiyle birlikte, farklı ülkelerin para birimleri arasındaki değer değişimleri, ekonomik ilişkilerin yönünü belirler. Döviz kurlarının değişimi, bireylerin, şirketlerin ve devletlerin finansal kararlarını doğrudan etkileyebilir. Bu nedenle, döviz kurları ve türleri, ekonomi dünyasında sıkça tartışılan ve takip edilen bir konudur. Peki, döviz kuru nedir? Kur nasıl hesaplanır? Efektif satış kuru nedir?
Döviz Nedir?
Kısaca döviz, bir para biriminin diğer bir para birimine dönüştürülmesidir.
Döviz piyasası ya da sıklıkla kullanılan adıyla “forex”, arz ve talepteki değişikliklere göre yükselen ve düşen para birimlerini mevcut değerlerine dönüştürmek için kullanılan küresel bir pazardır.
Tüm para birimleri döviz piyasasında işlem görmez. Bir ülke kendi para biriminin değerini ABD doları gibi başka bir para biriminin değerine sabitlemeyi seçebileceği gibi, para birimi değerini dondurmayı da tercih edebilir.
Ancak birçok ülke, para birimlerini diğer ülkelerin para birimlerine karşı serbest bırakır. Bu durum sonucunda her bir para biriminin değeri, diğer para birimlerinin değerleri karşısında sürekli dalgalanma halindedir.
Döviz Kuru Nedir?
Döviz kuru, uluslar veya ekonomik bölgeler arasında bir para biriminin diğeriyle değiştirilebildiği orandır. Çeşitli para birimlerinin birbirlerine göre değerini belirlemek için kullanılır. Ayrıca ticaret ve sermaye akışı dinamiklerinin belirlenmesinde aktif bir rolü vardır.
Normal zamanda bir para biriminin değeri, dış ticaret, yatırım, turizm ve jeopolitik riskteki gelişmelere bağlı olarak piyasa güçleri tarafından belirlenir.
Örneğin bir turist bir ülkeyi ziyaret ettiğinde, mal ve hizmetler için ev sahibi ülkenin para birimini kullanarak ödeme yapmak zorundadır. Bu tür bir döviz değişimi, belirli bir para birimi için talep faktörlerinden biridir. Aynı şekilde, yabancı şirketler iş vasıtasıyla aslında söz konusu para birimine olan talebi artırır.
Dolar Kuru Nedir?
Dolar kuru, bir para biriminin Amerikan doları (USD) karşısındaki değerini ifade eder. Uluslararası piyasalarda işlem gören çoğu para birimi, 1 Amerikan doları başına düşen yabancı para birimleri cinsinden gösterilir.
Bir para birimi değer kazandığında, o ülke uluslararası alanda daha pahalı hale gelir ve rekabet gücü azalır. Ancak vatandaşlarının alım gücü artar, çünkü uluslararası ürünleri daha ucuza alabilirler. Buna karşılık, bir para birimi değer kaybettiğinde, yerel ürünler daha rekabetçi hale gelir ve ihracat artar. Ancak yurt dışından gelen ürünlerin fiyatları yükselir, bu da yaşam maliyetini artırabilir.
Örneğin, dolar kuru düştüğünde, Amerikan ürünleri uluslararası alanda daha ucuz hale gelir ve ihracat artar. Bu durum ihracat yapan firmaların daha fazla işçi almasına ve istihdamın artmasına sebebiyet verir. Aynı zamanda yabancı ürünlerin ABD’de daha pahalı hale gelmesi ithalatı azaltır. ABD, yabancı turistler için daha cazip bir konum olur ve turizm gelirleri artar. Ancak Amerikalıların yurt dışında seyahat etmesi daha maliyetli hale gelir ve ithal ürünlerin fiyatlarının artması enflasyonu beraberinde getirebilir.
Kur Nasıl Hesaplanır?
Döviz kuru hesaplamasını öğrenmek için temel bir örnek üzerinden ilerlenebilir:
Bir döviz çiftinin sıralamasında, solda listelenen döviz satın alınan dövizdir. Her zaman dövizin bir birimini temsil eder. Sağdaki döviz ise satın alma işlemini yapmak için kullanılan dövizdir.
Eğer USD/CAD döviz kuru 1,33 ise bu, 1 Amerikan doları alabilmek için 1,33 Kanada doları ödemeniz gerektiği anlamına gelir. Tersine, 1 Kanada dolarının kaç Amerikan doları ettiğini öğrenmek için şu formülü kullanabilirsiniz:
1 / döviz kuru
Örneğin:
1 / 1,33 = 0,7518
Bu, 1 Kanada doları alabilmek için 0,7518 Amerikan doları ödemeniz gerektiğini gösterir. Bu oran CAD/USD çiftinde gösterilir. Burada dikkat edilmesi gereken nokta, döviz çiftinin yer değiştirmesi durumudur; Kanada doları, Amerikan doları kullanılarak alınır.
En çok işlem gören döviz çiftlerinden bazıları Amerikan doları ile eşleştirilmiştir. Bunlar arasında euro (EUR/USD), Japon yeni (USD/JPY), İngiliz sterlini (GBP/USD), Çin yuanı (USD/CNY), İsviçre frangı (USD/CHF), Avustralya doları (USD/AUD) ve Kanada doları (USD/CAD) bulunur.
Bu döviz çiftlerini anlamak, uluslararası finans işlemlerinde ve yatırımlarda doğru kararların alınmasına yardımcı olacaktır.
Efektif Satış Kuru Nedir?
Efektif satış kuru, nominal döviz kuru veya gerçek (reel) efektif döviz kuru olarak da bilinen REER, bir ülkenin para biriminin bir endekse veya diğer önemli para birimlerinden oluşan bir sepete göre ağırlıklandırılmış ortalamasıdır. Ağırlıklar, bir ülkenin para biriminin göreceli ticaret dengesinin endeksteki her bir ülkeninkiyle karşılaştırılmasıyla belirlenir.
Bir ülkenin REER’inde artış olması, o ülkenin ihracatının daha pahalı, ithalatının ise daha ucuz hale geldiğinin, dolayısıyla ticaret rekabet gücünün azaldığının bir göstergesidir.
Spot Döviz Kuru Nedir?
Spot döviz kuru, piyasanın o andaki güncel fiyatını yansıtan bir ölçüttür ve anlık işlemler için temel fiyatlama aracı olarak kullanılır. Fiyatı dalgalanan bir varlıkla ilgili finansal işlemin resmi olarak gerçekleştiği tarih esas alınır.
Her ne kadar spot döviz kuru en erken teslimat tarihini hedeflese de birçok spot işlemde standart ödeme tarihi genellikle işlem tarihinden iki iş günü sonrasıdır. Bu, spot işlemlerde teslimat ve ödeme süreçleri arasında kısa bir gecikme olduğu anlamına gelir.
Döviz Kurunu Etkileyen Faktörler Nelerdir?
Döviz kurları kimi zaman düşüş gösterirken kimi zaman da artış kaydeder. Bu değişkenlik ise bazı faktörlere dayalı olarak gerçekleşir. Döviz kurunu etkileyen faktörler şu şekilde maddelenebilir:
1. Faiz Oranları
Faiz oranlarındaki değişimler, bir para biriminin değerini ve döviz kurunu etkiler. Diğer koşullar sabit tutulduğunda, bir ülkenin faiz oranlarının artması, yabancı yatırımcıların daha yüksek getiri arayışıyla o ülkenin para birimine talebini artırır. Ancak, bu durum genellikle enflasyon baskılarıyla dengelenir.
2. Enflasyon Oranları
Enflasyon oranındaki artış, bir para biriminin değerini azaltabilir. Yüksek enflasyon, yerel para biriminin zamanla değer kaybetmesine neden olarak döviz kurunu düşürür. Bu durumda, yerel para birimine olan talep azalır.
3. Kamu Borcu
Bir ülkenin kamu borcu (devletin toplam borç yükü), para biriminin değerini etkiler. Yüksek borç seviyesi, yabancı sermaye çekme olasılığını azaltarak enflasyona yol açabilir. Bu durum, yerel para birimi üzerinde aşağı yönlü baskı oluşturur ve döviz kurunu zayıflatır.
4. Siyasi İstikrar
Bir ülkenin siyasi durumu, döviz kuru üzerinde önemli bir etkiye sahiptir. Siyasi belirsizlik yaşayan bir ülke, yabancı yatırımcılar için daha az cazip hale gelir. Yatırımcılar, piyasa uygulamaları veya güçlü bir hukuk sistemi tarafından yatırımlarının korunacağından emin olmadıklarında riskten kaçınır.
5. İhracat ve İthalat Faaliyetleri
Bir ülkenin net ihracat ya da ithalat durumu, döviz kurunu etkiler. Eğer bir ülke daha fazla mal ihraç ediyorsa, para birimine olan talep artar ve döviz kuru yükselir. İthalatın fazla olması durumunda ise tersi geçerlidir.
6. Resesyon
Bir ülkede ekonomik durgunluk (resesyon) yaşanıyorsa, bu durum yabancı yatırımcılar için risk anlamına gelir. Resesyon sırasında faiz oranları genellikle düşer ve bu, yabancı para talebini azaltarak yerel para birimini zayıflatır.
7. Spekülasyon
Eğer bir ülkenin para biriminin değer kazanacağı öngörülüyorsa, yatırımcılar o para birimini satın alarak kâr etmeye çalışır. Bu da yerel para birimine olan talebi artırarak döviz kurunu yükseltebilir.
8. Özel Durumlar
Bazı para birimleri “güvenli liman” olarak görülür ve küresel ekonomik belirsizlik dönemlerinde daha fazla talep çeker. Örneğin, Amerikan doları, euro, Japon yeni ve İsviçre frangı bu tür para birimlerine örnektir. Ayrıca, Amerikan doları, küresel rezerv para birimi olduğu için diğer para birimlerine göre temel talebi yüksektir.
Tüm bu faktörler dolayısıyla canlı döviz kuru küreselleşen dünyada finansal piyasaların vazgeçilmez bir parçasıdır. Midas’ın canlı kur takibi sistemi ile istediğin kuru doğru ve zamanında takip edebilir, ekonomik ve finansal kararların doğruluğundan emin olabilirsin.
Hisse senetleri riskli yatırım ürünleridir. Şirketlere ortaklık, hem kârlarına hemde zararlarına ortaklık anlamına gelir. Ana paranızdan kâr etme ihtimaliniz olduğu gibi, zarar etme ihtimalinizde bulunmaktadır.
