“Aktarım mekanizması nedir?” sorusunun yanıtı, ekonomi ve finans ile meşgul olan bireyleri yakından ilgilendirir. En basit anlatımıyla aktarım mekanizması, para politikası ile reel ekonomi arasındaki etkileşimi gösterir. Bu kavram, parasal aktarım mekanizması olarak da bilinir. Söz konusu mekanizmanın görevi, parasal değişimlerin toplam talep ve üretimi hangi yollarla ve ne ölçüde etkilediğini göstermektir.
Aktarım mekanizması ne demek? sorusunun yanıtı, genel olarak iki adımda tanımlanır. Bu adımlardan ilki; para politikası uygulamalarındaki değişimlerin piyasa faiz oranlarına, varlık fiyatlarına veya döviz kuruna aktarımını belirler. İkinci adım ise finansal piyasa şartlarındaki değişikliklerin üretim seviyesi ve enflasyona etkilerini gösterir.
Aktarım Mekanizmasının İşleyişi Nasıldır?
Ekonomi alanında bu mekanizmanın işleyişine dair farklı görüşler mevcuttur. Mekanizmanın işleyiş sürecinde birçok farklı faktör ve unsur birbirinden etkilenir. Bu unsurlar; resmî faiz oranları, beklentiler, para/kredi, varlık fiyatları, döviz kuru, mal ve emek piyasalarında arz ve talep olarak sıralanabilir. Banka ve piyasa faiz oranları, ücret ve fiyat ayarlaması gibi etkenler de mekanizmanın işleyişine etki eder. Yurt içi ve ithalat fiyatları ile bunların geliştirilmesi, aktarım mekanizmasının işleyiş sürecinin bitiminde yer alır.
Bu mekanizmanın işleyişinde reel ve nominal faiz oranlarının ayrımı önemlidir. Çünkü nominal faiz oranındaki artış, mal ve hizmet piyasaları fiyatlarının kısa dönemde ve yavaş uyarlanması sebebiyle enflasyon beklentilerini değiştirmez. Fiyatlarda ve beklentilerde uyarlama gerçekleşene kadar reel faiz oranı yükselir.
Yabancı Yatırımcının İlgisini Çekebilecek Cazip Hisseler
Aktarım Mekanizması Kanalları Nelerdir?
Aktarım mekanizması kanallarını birbirinden ayırmak doğru değildir. Yaygın görüş, tüm kanalların birbirini etkilediği yönündedir. Ancak aktif olarak kullanılan kanalları şu şekilde sıralamak mümkündür:
- Geleneksel faiz oranı kanalı
- Diğer varlık fiyatları kanalı
- Döviz kuru kanalı
- Hisse senedi fiyatı kanalı
- Tobin’in q teorisi
- Hane halkı likidite etkisi
Söz konusu mekanizmada firma bilanço ve servet etkisi, kredi kanalı gibi alt başlıklara ayrılan daha birçok farklı aktarım yolu mevcuttur.
Aktarım Mekanizmasının Önemi Nasıldır?
Aktarım mekanizması, ülke ekonomisi açısından son derece önemlidir. Çünkü merkez bankalarının etkin para politikası araçlarını belirleyebilmeleri gerekir. Uygulanan politikaların ekonomiye etkilerinin doğru değerlendirilmesi ancak bu şekilde mümkün olabilir. Bu nedenle para politikası uygulamalarının fiyatlar ve reel aktiviteler üzerindeki etkilerini saptamak, büyük önem taşır. Söz konusu sistem, bu saptamayı kolaylaştırırken dolaylı olarak bireylerin finansal durumlarını yönetmelerine de yardımcı olur.
Bu sistemin bir diğer önemi, uzun vadede mal ve hizmetlerin nominal değerini yani genel fiyat düzeyini belirlemesidir. Zira para arzındaki değişmeler faiz oranlarını etkiler. Faiz oranları ise yatırım harcamaları üzerinde etkilidir. Yatırım harcamaları da toplam üretimi belirler. Tüm bu faktörlerin tespit edilmesi, uygulanacak ekonomik politikaları düzenlemek adına son derece önemlidir.
