Para Politikası ve Para Politikası Kurulu Nedir? Para Politikası Araçları Nelerdir?

Para hayatımızın merkezinde. Peki, onun nasıl yönetildiğini kaçımız biliyoruz? Paraya olan talebin ve enflasyonun yönetimini esas alan para politikası hakkında bilgi sahibi olmak, paranın bireysel olarak yönetilmesi noktasında da aydınlatıcı olabiliyor. O halde ekonominin temellerinden biri olan para politikası nedir ve hangi araçlarla yönetilir daha yakından bakmaya ne dersin? Hadi, para politikası konusunu birlikte mercek altına alalım!

Ülke ekonomisinin yönetiminden sorumlu kuruluşlar, para politikasını yeniden şekillendirerek enflasyon ve gelir dağılımı gibi konularda belirlenen hedeflere ulaşmayı amaçlıyor. Para politikası, ekonomik büyüme ve istihdam için paranın araç olarak kullanıldığı uygulamaları tek bir çatı altında bir araya getiriyor. Genellikle merkez bankalarına veya para otoritesi kabul edilen kuruluşlara bırakılan para politikasını, bu yönüyle ekonominin gidişatına doğrudan yön veren bir unsur olarak görmek mümkün.

Para Politikası Nedir?

Para politikası, paranın miktarını ve fiyatını belirlemeye yönelik uygulamaları ifade ediliyor. Ekonomik büyüme, istihdam artışı ve fiyat istikrarı gibi hedeflere ulaşabilmek için paranın elde edilebilirliğine yönelik olarak alınan tüm kararlar, para politikası kapsamında yürütülüyor. Para politikalarının belirlenen oranlara bağlı şekilde sürdürülmesi noktasında ise geleneksel ve yeni nesil para politikası araçları kullanılıyor. 

Gümrük ve Ticaret Dergisinde yayınlanan Türkiye’de Para Politikalarının Geleceği isimli araştırma, Türkiye ekonomisinin sürdürülebilir büyümeyi yakalayabilmesinde para politikasının büyük rolü olduğunu belirtiyor. Bununla birlikte fiyat istikrarının sağlanması ve korunması, aynı zamanda da ekonominin uzun vadede büyüme oranını düşük enflasyon altında sürdürmesi için para politikası uygulamaları etkili bir seçenek oluyor. Bu araştırmaya göre para politikaları, özellikle ekonomik kalkınma ve büyümenin gerçekleştirilmesinde ve ekonomik istikrar ile planlanan hedeflere ulaşılmasında etkin bir konumda yer alıyor. 

Para Politikası Kurulu Nedir?

Para politikası kurulu, para ve kur politikasına dair tüm kararların alındığı ve uygulandığı organ olarak açıklanabilir. Ülkemizde para politikasını belirleme yetkisine ve sorumluluğuna sahip tek kurum ise Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası olarak karşımıza çıkıyor. Para politikasının uygulamalarından sorumlu olan Merkez Bankası, kararları Para Politikası Kurulunca (PPK) alıyor. Bu kurul Merkez Bankası Başkanı, başkan yardımcıları, banka meclisi üyeleri arasından seçilen bir kişi ve başkanın önerisi üzerine atanan bir üye olmak üzere toplam yedi kişiden oluşuyor. 

Para Politikası Kurulunun görevleri ise şu şekilde sıralanıyor:

• Para politikası ilke ve stratejisini belirlemek
• Hükümetle birlikte enflasyon hedefini belirlemek
• Para politikasıyla ilgili alınan hedefler ve kararları hükümet ve kamuoyuyla paylaşmak ve para politikası uygulamaları konusunda bilgilendirme yapmak 
• Hükümetle birlikte Türk lirasının iç ve dış değerini korumak için gerekli önlemleri almak ve kur rejimini belirlemek

Para Politikasının Türleri Nelerdir?

Para politikası, genişletici ve daraltıcı olarak iki farklı türe sahip. Bu türler aynı zamanda gevşek para politikası ve sıkı para politikası olarak da adlandırılıyor. Genişletici para politikası, ekonomideki toplam para arzının artırılması anlamını taşıyor. Daraltıcı para politikası ise genişletici para politikasının aksine ekonomideki toplam para arzının azaltılması anlamına geliyor. 

Ekonomide durgunluk belirmeye başladığında Merkez Bankası genellikle, para arzını genişletici ve faiz oranlarını düşürücü para politikaları tercih ediyor. Bu uygulamalar ise tam olarak gevşek para politikası türünü ifade ediyor. Ekonomide enflasyonist eğilimler baş göstermeye başladığı dönemlerde de Merkez Bankası para arzını daraltıcı ve faiz oranlarını yükseltici politikalar yürütüyor. Bu uygulamalar sıkı para politikası kapsamına giriyor. 

Diğer bir deyişle, genişletici para politikası, işsizliğin tavan yapması ve dolayısıyla para arzının arttığı dönemlerde paranın fiyatını düşürmeye yönelik uygulamaları baz alıyor. Daraltıcı para politikası ise enflasyon oranıyla birlikte para fiyatını düşürmek amacıyla uygulanıyor. 

Para Politikası Araçları Nelerdir?

Para politikasının amaçları belirlendikten sonra, bu amaçları hedefe en uygun şekilde uygulamak için kullanılabilecek araçların seçilmesi gerekiyor. Bu aşamada genel ve özel olarak sınıflara ayrılan para politikası araçları, amaca yönelik ve stratejik uygulamaların nasıl yönetileceğine dair detaylar barındırıyor. Para politikası araçlarının içeriği aşağıda ele alınıyor. 

Genel Para Politikası Araçları 

• Faiz politikası: Merkez Bankası’nın para fiyatını belirli ölçüde değiştirerek piyasa faizlerini etkilemeyi hedeflediği para politikası şekli olarak ifade ediliyor. Merkez Bankası’nın bu faiz politikası, bankları fonlanması ya da bankaların birbirini fonlamasını etkiliyor. Dolayısıyla bu faiz değişiklikleri, bankaların maliyetini etkilediği için onların da faizlerini şekillendiriyor. 
• Açık piyasa işlemleri: Merkez Bankası’nın bankalardan ve diğer kurumlardan tahvil, bono veya diğer menkul değerleri satın alması ya da tersine onlara satması eylemine açık piyasa işlemi deniyor. Açık piyasa işlemleri, piyasadaki para miktarını ayarlamaya yardımcı oluyor. Merkez Bankası menkul değerler satın aldığında piyasaya likidite vermiş, geri sattığında ise piyasadan likidite çekmiş oluyor. 
• Karşılıklar politikası: Bankaların mevduatlarının belli bir kısmı Merkez Bankası’ndaki rezerv hesaplarda tutuluyor. Bu politika kapsamında bankalar topladıkları mevduatın Merkez Bankası tarafından belirlenen oranda bir miktarını, ileride zorluklarla karşılaştığında talep edip kullanabiliyor. Merkez Bankası’nın oranda yapacağı değişikliklerin bankaların açabileceği kredi miktarını ve maliyetini etkilemesi eylemine de karşılıklar politikası adı veriliyor.  
• Kur politikası: Merkez Bankası’nın Türk lirasının dış değerini ayarlamaya yönelik müdahalesi kur politikası olarak adlandırılıyor. Bu tür müdahaleler daha çok kurlarda yüksek oranlı dalgalanmalar ortaya çıktığında bu dalgalanmaları yönetebilmek amacıyla yapılıyor. 
• Açık sözlülük politikası: Merkez Bankası’nın para politikası hedeflerini ve uygulamalarını açıklayıp beklentileri etkileyerek ekonomiye yön vermesi hali açık sözlülük politikası olarak kabul ediliyor. 

Özel Para Politikası Araçları

Para politikasının özel araçlarını her ülkede görülmeyen, ülkeden ülkeye farklı uygulamaları olan araçlar olarak ifade etmek mümkün. Bu araçlar şöyle listeleniyor: 

• Her banka için getirilen senetlerin miktarına göre farklılaştırılmış reeskont oranları verilmesi.
• Merkez Bankası tarafınca, ticari banka kredilerinin miktarının, vadelerinin ve faizlerinin belirlenmesi.
• Çeşitli finansal kurumlara belli miktarlarda hazine tahvil veya bonosu almaları zorunluluğu getirilmesi.
• Tüketici kredilerinin kontrol edilmesi ve düzenlenmesi.
• Finansal kurumların portföylerini düzenleyici uygulamalar yapılması.
• Merkez Bankası’nın moral takviyesi yaparak beklentileri etkilemesi.

Para politikası nedir ve para politikası uygulamalarında hangi araçlar kullanılır artık biliyorsun! Para yönetimiyle ilgili halihazırda bu kadar geniş bir bilgiye sahipken, borsayla kendi para yönetimine de şekil verebilirsin. App Store ya da Play Store üzerinden Midas uygulamasını indir ve para yönetimine en küçük yönetim birimi olan kendinden başla!

Hisse senetleri riskli yatırım ürünleridir. Şirketlere ortaklık, hem kârlarına hemde zararlarına ortaklık anlamına gelir. Ana paranızdan kâr etme ihtimaliniz olduğu gibi, zarar etme ihtimalinizde bulunmaktadır.