Batık maliyet etkisi, gelecekteki yatırımları ve finansal kararları etkileyen önemli bir kavram olarak karşımıza çıkıyor. Kişileri ve işletmeleri mantıksız seçimlere yönlendiren bu yanılgı, günlük yaşamda ve iş dünyasında büyük rol oynuyor.
Yatırım dünyasında karşılaşılan en büyük zorluklardan biri olan batık maliyet etkisi, kişilerin aldığı kararların arkasındaki rasyonel olmayan nedenleri ifade ediyor. Bu etki, hem kaynakların yanlış kullanılmasına hem de potansiyel kayıpların artmasına neden oluyor. Batık maliyet etkisindeki yatırımcılar, geçmişte yaptıkları yatırımları veya harcamaları göz önünde bulundurarak gelecekteki kararlarını şekillendirme tuzağına düşüyor. Peki bu tuzağın nedenleri ve etkileri neler? Batık maliyet yanılgısından nasıl kaçınabilirsin? Bu soruların cevapları ve konuyla ilgili bilmen gereken diğer detaylar bu yazıda!
Batık Maliyet Etkisi Nedir?
Batık maliyet etkisi (Sunk Cost Fallacy), bireylerin ve kurumların gelecekteki faydaları veya maliyetleri düşünmek yerine, halihazırda harcanan kaynak miktarına dayanarak bir projeye, karara veya çabaya yatırım yapmaya devam etmesine deniyor. Bu hata, özellikle kısa vadeli bağlı maliyetlere dayanan uzun vadeli stratejik planlama için uygunsuz kararlara yol açabiliyor.
Mantıksız kararlar almaya iten yatırımcı duygularını ifade eden batık maliyet yanılgısında bireyler önceden harcadıkları zaman, para veya enerjiyi geri kazanmak için daha fazla kaynak yatırmaya istekli oluyor. Örneğin; yatırımcı, başlangıçta yaptığı yatırımı geri kazanma umuduyla bir hisse senedi ya da yatırım aracını değeri düşerken elinde tutmaya devam ediyor. Daha fazla kayıp yaşama korkusuyla sürdürülen bu ısrar, genellikle daha fazla kayıp yaşanmasına yol açıyor.
Batık Maliyet Etkisinin Psikolojik Nedenleri
Batık maliyet yanılgısını oluşturan ve karar alma süreçlerini olumsuz etkileyen psikolojik nedenler bulunuyor. İşte o nedenlerden bazıları:
- Yatırımcılar kayıplardan kaçınmak istiyor ve kaybettiklerini geri kazanma umuduyla yatırımlarına devam ediyor.
- Genellikle yapılan plana sadık kalmak isteyen yatırımcılar, bir projeye yalnızca başlangıçta bu kararı verdikleri için ayrıcalıklı muamele yapabiliyor.
- Yatırımcılar, yatırımlarının sonunda toparlayacağına dair aşırı güven geliştiriyor ve bu güven, daha fazla zarar ihtimaline karşın yatırımlarını sürdürmelerine neden oluyor.
- İnsanlar belirli bir proje veya karar için duygusal olarak bağlı veya sorumlu hissedebiliyor. Bu hisler, projenin dönebileceği veya verilerin yanlış olabileceği konusunda duygusal bir önyargı yaratıyor.
- Başkalarının gözünde kaybeden olarak görülmek istemeyen yatırımcılar, zararda olan bir pozisyonu kapatmak yerine devam ettirebiliyor.
Batık Maliyet Yanılgısının Etkileri
Batık maliyet yanılgısı, fırsatları ve riskleri doğru değerlendirmeyi zorlaştıran olumsuz etkiler yaratıyor. İşte o etkilerden öne çıkanlar:
- Rasyonel karar vermenin zorlaşması: Batık maliyetlere odaklanmak insanların mantıklı kararlar vermesini engelliyor. Geçmişte harcanan kaynakları geri kazanmak isteğiyle hareket eden yatırımcılar, gelecekteki fırsat ve riskleri objektif şekilde değerlendirmeyi ihmal edebiliyor.
- Zaman ve kaynak israfı: Mantıklı olmadığı halde hala sürdürülen projeler, daha fazla zaman, kaynak ve emek israfına neden oluyor.
- Stratejik esnekliğin azalması: Batık maliyet etkisi, risk almaktan kaçınmaya yol açabiliyor. Stratejik planlama ve değişiklik esnekliğini sekteye uğratan bu tutum, yeni fırsatların da kaçmasına neden oluyor.
- Uzun vadeli maddi kayıplar: Mevcut kaynaklarını etkili kullanmayan yatırımcılar, batık maliyet yanılgısıyla birlikte uzun vadede büyük maddi kayıplar yaşayabiliyor.
Batık Maliyet Etkisinden Nasıl Kaçınılır?
Batık maliyet yanılgısının hem uzun hem de kısa vadeli etkilerinden kaçınmak için aşağıdaki yolları izleyebilirsin:
- Yatırımlarını değerlendirirken hisse senedine ne kadar para yatırdığına değil, bu hisse senedinin gelecekteki maliyet ve performansına odaklanmalısın.
- Belirli bir hisse senedine yatırım yaparken mutlaka bir çıkış planı oluşturmalısın. Örneğin; belirlediğin bir zarar seviyesine ulaştığında hisseyi satma kararı alabilirsin.
- Mevcut bir projeyi veya işi sürdürmeye karar vermeden önce paranın başka bir yerde daha iyi değerlendirilme ihtimalini düşünebilirsin. Alternatif fırsatları değerlendirerek sermaye yönetimini en verimli şekilde yaptığından emin olabilirsin.
- Büyük bir projeye veya yatırıma girişmeden önce riski azaltmak için küçük adımlarla başlamalısın. Projenin başarısız olma ihtimalini göz önünde bulundurarak gereğinden fazla kaynak yatırmaktan kaçınmalısın.
Hemen App Store veya Play Store üzerinden Midas uygulamasını indir, yatırım dünyasındaki yerini geç kalmadan ayırt!
Hisse senetleri riskli yatırım ürünleridir. Şirketlere ortaklık, hem kârlarına hemde zararlarına ortaklık anlamına gelir. Ana paranızdan kâr etme ihtimaliniz olduğu gibi, zarar etme ihtimalinizde bulunmaktadır.
Kaynaklar:
- Investopedia. “What Is a Sunk Cost—and the Sunk Cost Fallacy?”
- Scribbr. “What Is the Sunk Cost Fallacy? | Definition & Examples”
